دانشنامه اسلامی
دسته: گروهی از مردم که در جایی گرد آیند و یا با هم حرکت کنند و کاری را انجام دهند. گروهی که با تشریفات خاصی در خیابان ها و کوچه ها حرکت می کنند و با هم اشعاری خوانند، برای اقامه عزاداری سیدالشهدا و ائمه دیگر. حرکتشان به صورت سینه زنی یا زنجیرزنی است. رواج آن بیشتر در عصر صفویه شکل گرفت.
این گونه دستجات، برای خود نشانه و علامت و توغ و پرچم مخصوص و گاهی نام ویژه ای داشته اند و با نوعی سازماندهی مردمی در ایام عاشورا و روزهای دیگر به سوگواری می پرداختند.
این مراسم، به ویژه در عراق و شهرهایی چون نجف و کربلا، ریشه دارتر بوده است. مرحوم کاشف الغطاء می نویسد: «آغاز بیرون آمدن دسته های عزاداری برای سیدالشهدا، پیش از هزار سال، در زمان «معزالدوله » و «رکن الدوله » بود، که دسته های عزاداران در حالی که برای حسین علیه السلام ندبه می کردند و شب، مشعل هایی به دست داشتند، بغداد و راه هایش یکباره پر از شیون شد... این در قرن چهارم بود و اگر بیرون آمدن این موکب ها در راه ها نبود، هدف و غرض از یادآوری حسین بن علی علیه السلام از بین می رفت و ثمره فاسد می شد و راز شهادت حسین بن علی علیه السلام منتفی می گشت.
«موکب » یا «مواکب حسینی » نیز به همین حرکت های جمعی بصورت عزاداری و پیمودن راهی با حالت عزا گفته می شود که در عراق، به ویژه در ایام اربعین رواج و شور بیشتری دارد. در روزهای تاسوعا و عاشورا نیز در همه شهرها و روستاهای شیعه نشین رواج دارد.
برخی از این دسته ها، تاریخچه ای طولانی و گاهی مثلا چند صد ساله دارد (مثل دسته «طویرج » در کربلا) که در نسل های پیاپی، سنت های خویش را حفظ می کنند.
دسته های عزاداری، نوعی تشکل و سازماندهی را تمرین می دهد که بر محور امام حسین علیه السلام است. این دسته ها و هیئت ها، در افراد احساس مسئولیت و شخصیت و اعتماد به نفس را تقویت می کند و به آنان نظم و نظام می بخشد، آن هم با محتوایی مقدس و آدابی خالصانه و عاشقانه و بدون حاکمیت زور و اعمال قدرت.
جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، نشر معروف.
