جمکران. [ ج َ ک َ ] ( اِخ ) از مزارع قدیم قم است و دو آبادی دارد، یکی گرگابی که آنرا هادی مهدی میگویند و هادی و مهدی دو امام زاده میباشند که در آنجا مدفونند، و یکی قلعه ٔجمکران که دو قلعه تودرتو بوده است. در این مزرعه سالی پانصد خروار بذر کشته میشود. ملک مرغوبی است و تا قم یک فرسنگ فاصله دارد و بقدر یک فرسنگ هم عرض وطول مزرعه است. ( مرآت البلدان ج 4 ص 266 ). قصبه ای است از دهستان قنوات بخش حومه شهرستان قم واقع در 5هزارگزی جنوب قم. ناحیه ایست واقع در جلگه، معتدل. دارای دوهزار تن سکنه میباشد. از رودخانه قم مشروب میشود.باغات انار و انجیر دارد. اهالی بکشاورزی و کرباس بافی گذران میکنند. ( از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 1 ).
فرهنگ فارسی
از مزارع قدیم قم است و دو آبادی دارد یکی گرگابی که آنرا هادی مهدی میگویند و هادی و مهدی دو امام زاده میباشند که در آنجا مدفونند و یکی قلعه جمکران که دو قلعه تو در تو بوده است.
دانشنامه اسلامی
[ویکی شیعه] جمکران (ابهام زدایی). جمکران در ویکی شیعه به دو عنوان زیر می تواند مرتبط باشد: [ویکی شیعه] جمکران (روستا). جَمْکَران در سال های گذشته روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان قم بود. امروزه با توجه به توسعۀ شهر قم جمکران بخش از شهر محسوب می شود. شهرت جمکران به دلیل وجود مسجد جمکران در آن است. در فارسی پهلوی "کران" به معنای کنار، پایان و ساحل دریا آمده است. "جم" نیز به جمشید شاهنشاه اسطوره ای ایران اشاره دارد. بر این اساس می توان جمکران را به معنای انتهای سرزمین جمشید در نظر گرفت. جمکران قدمت بسیاری دارد و برخی از مکان های تاریخی جمکران که اکنون باقی مانده اند عبارتند از: کوه و قلعه غز قال سی(غز قلعه سی)، قلعه گبری جمکران (قلعه گلی) و تپه های باستانی قل درویش.
