دانشنامه اسلامی
در سده های ۶ و ۷ق به آن دسته از صوفیان که در سلوک به شیخ و پیری معیّن انتساب نداشتند و با توسل به روحانیت ِ رسول اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) منازل سلوک را طی می کردند و بدون واسطه ، به امداد روحانی نبی پرورش می یافتند، اویسی گفته می شد. این تعریف از اویسیه هرچند در همه ادوار تصوف نزد مشایخ و دانشمندان خانقاه مقبول و پذیرفته بوده است ، اما اشارات نویسندگان صوفی دوره های بعد، همچون عبدالرحمان جامی نشان می دهد که این عنوان از قرن ۸ق به بعد، بر صوفی سالکی اطلاق می شده است که به ظاهر از شیخی متابعت و پیروی نمی کرده ، و به پیرو شیخی از مشایخ گذشته متوسل می شده ، و حل مشکلات سلوک را از روحانیت او می خواسته است . (و اویسی خوانده شده است و گفته اند که عطار نیشابوری بر اثر تجلی نور منصور حلاج بر روح او پرورش یافته ، و اویسی محسوب شده است .)
تعریف صوفی
صوفی در لغت: صوف، پیرو طریقت تصوف، پشمینه پوش. صوفی در اصطلاح همانند معنای لغوی را دارد بنابر این کلمه صوفی و تصوف عبارت از لباس پشمینه پوشیدن می باشد عده ای معتقدند صوفیه برای پشمینه پوشی تاسی به حضرت داود و یحیی و موسی و عیسی (علیهم السّلام) و خلاصه حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) کرده اند و به همین دلیل چون صوف را لباس پیامبران می دانند و می خواهند به راه آنان روند پوشید ه اند به همین دلیل صوفیه دوره نخستین خرقه از پشم خشن تهیه می کردند و بر دوش می افکندند یا می پوشیدند. (برای اطلاعات بیشتر به مقالات تصوف رجوع شود.)
مکتب اویسیه
اویسیه عده ای از صوفیه اند که حدودا قریب به یک قرن است که پیدا شده اند برخلاف روش و سیره ای مخصوص صوفیه، اویسیه را که دارای فرقه نبوده اند منسوب به حضرت اویس قرنی (علیه السّلام) و فرقه ای را تاسیس کرده اند. که اویسی سالکی را گویند که مراد و پیری ندارد و از روحانیت رسول اکرم یا یکی از بزرگان طریقت کسب فیض می کند.چون اویس بدون آنکه به دیدار پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) نایل آید به آن حضرت ایمان آورد و از جانب آن حضرت بشارتی در حق او داده شد صوفیان به کسانی که بدون رسیدن به حضور مرشدی از روحانیت او کسب فیض کنند اویسی گویند. بنابر قول بزرگان تصوف چون هجویری و عطار و جامی اویسی به کسی گویند که از روحانیت یکی از مشایخ گذشته استفاده برده و تحت تربیت او قرار گیرد و قول آن مورد تایید تمام سلسله های تصوف می باشد مانند شیخ ابوالحسن خرقانی که ایشان در سلوک از روحانیت ابویزید بهره ور می شد. و عده ای بر این باورند که حضرت رسول اویسیان را بی واسطه غیری در تحت تربیت خود قرار می دهد اویسی نام طریقت ندارد تظاهر به درویشی نمی کند اهل خانقاه نیست پیر دلیل و پیر طریقت ندارد و خود هیچگاه گرد داعیه ارشاد نمی گردد. چنانکه می نویسند،قومی باشند که ایشان را اویسیان گویند ایشان را به پیر نیازی نیست، ایشان را نبوت در حجر خود پرورش دهد بی واسطه غیری چنانکه اویس را داد اگر چه به ظاهر خواجه انبیا را ندید اما پرورش از او می یافت.
اویس قرنی
...
[ویکی شیعه] اُوِیسیه، یکی از طریقه های صوفیه در سده های ۶ و ۷ق. صوفیانِ این طریقت را از آن رو اویسی خوانده اند که در سلوک صوفیانه، شبیه اویس قرنی، تابعی مشهور، بوده اند. طریقت اویسی جدید، امروزه علاوه بر ایران، در کشورهای آمریکا و کانادا هم تبلیغ و ترویج می شود و مدرسه ای به نام «مدرسه تصوف اسلامی» برای آموزش های طریقه مزبور در آن کشورها دایر شده است.
به آن دسته از صوفیانی که در سلوک، به شیخ و پیری معین انتساب نداشته و منازل سلوک را با توسل به روحانیت رسول اکرم(ص) طی می کرده اند اویسی گفته شده است. این فرقه در صوفیان شیعه و سنی طرفدار و پیرو داشت.
این تعریف از اویسیه هر چند در همه ادوار تصوف نزد مشایخ و دانشمندان خانقاهی مقبول و پذیرفته بوده است، اما اشارات نویسندگان صوفی دوره های بعد، همچون عبدالرحمان جامی نشان می دهد که این عنوان از قرن ۸ق به بعد، بر صوفی سالکی اطلاق می شده است که به ظاهر از شیخ حاضر متابعت و پیروی نمی کرده، و به پیر و شیخی از مشایخ گذشته متوسل می شده، و حل مشکلات سلوک را از روحانیت او می خواسته است. چنانکه بهاءالدین نقشبند از روحانیت خواجه عبدالخالق غُجدُوانی بهره می گرفته، و اویسی نامیده شده و زین الدین ابوبکر تایبادی با توسل به روحانیت احمد جام ژنده پیل منازل سلوک را طی کرده و اویسی خوانده شده، و گفته اند که عطار نیشابوری بر اثر تجلی نور منصور حلاج بر روح او پرورش یافته و اویسی محسوب شده است.
