معنی ایلک خان

لغت نامه دهخدا

ایلک خان.[ ل َ ] ( اِخ ) احمدبن علی ملقب به شمس الدوله نصربن علی از خانان ترکستان ، خواهرزاده و جانشین بغراخان. وی بعد از برادر بسلطنت نشست و چندی بعد بخارا را از دست عبدالملک دوم سامانی گرفت و دولت سامانی را منقرض نمود. ایلک خان با منتصر سامانی جنگ کرد و او را شکست داد، با سلطان محمود غزنوی نیز بر سر تقسیم ممالک سامانی جنگ کرد که عاقبت مقرر شد ماوراءالنهر از آن او باشد. || ایلک که ظاهراً به معنی نخست و اول آمده است بعدها یک چند لقب اعقاب شمس الدوله نصربن علی بوده است. ملوک ایلک خانیان یا ملوک خانیه ترکستان یا آل افراسیاب نام معروف بوده اند :
سست گشته پای خان اندر رکیب
خشک گشته دست ایلک بر عنان.فرخی.کیست آن کس که سر از طاعت تو بازکشد
که نه چون ایلک آید سته و چون چیپال.فرخی.رجوع به دایرةالمعارف فارسی و تاریخ کامل ابن اثیر ص 78، 79، 92، 99 و قاموس اعلام ترکی ج 2 و تاریخ عمومی و تاریخ مغول چ عباس اقبال ص 11 شود.