دانشنامه اسلامی
ریشه کلمه:
خصص (۴ بار)
اختصاص به معنی ویژه شدن است. در مجمع ذیل آیه 105 بقره میگوید: اختصاص به چیزی، آن است که در آن تنها باشد و ضدّ آن اشتراک است. راغب نیز چنین گفته است. * اختصاص چنانکه در اقرب الموارد تصریح لازم و متعدی هر دو آمده است و در آیه فوق متعدی به کار رفته یعنی: خدا هر که را خواهد به رحمت خویش مخصوص میکند. همچنین است آیه 74 آل عمران . * «خاصّه» ضدّ عامّه و درباره چیزی است که به فردی یا به قومی مخصوص باشد و آن در آیه فوق، مفعول مطلق و یا حال است از «اَلَّذینَ ظَلَمُوا» و تاء آن گفتهاند برای مبالغه است مثل روایة (اقرب) یعنی: بترسید از فتنهای کهتنها بر ستمگران نمیرسد بلکه عموم را فرا میگیرد. * خصاصه به معنی فقر و احتیاج است طبرسی فرماید: اصل آن از اختصاص است گویا انسان در شیء محتاج الیه منفرد و مخصوص میشود و گویند اصل آن به معنی شکاف و روزنه است مثل «القمر بدامن خصاص الغیم» یعنی ماه از شکاف ابر آشکار شد. در اقرب گوید: خصاص هر خلل و خرقی است که در درب و پرده و غیره باشد و مفرد آن خصاصه است. معنی آیه چنین میشود: دیگران را بر نفس خود ترجیح میدهند و اختیار میکنند هر چند خود محتاج و فقیر باشند. مادّه خصص در قرآن کریم فقط در چهار محل فوق آمده است.
