چکنه. [چ ِ ن َ / ن ِ ] ( اِ ) در تداول روستائیان فیض آباد محولات بخش تربت حیدریه ، به معنی خرده مالک است ، چنانکه گویند: آب چکنه یا ملک چکنه یا گله چکنه به معنی آب یاملک یا رمه ای که متعلق به چندین مالک و صاحب است. چکنه. [ چ َ ن َ ] ( اِخ ) مؤلف مرآت البلدان نویسد: «دو قریه است در سر ولایت نیشابور که یکی را چکنه علیا و دیگری را چکنه سفلی نامند و این دو قریه خالصه دیوانی و قدیم النسق اند و هوایی سردسیری دارند و از آب چشمه مشروب میشوند». ( از مرآت البلدان ج 4 ص 352 ). و رجوع به چکنه بالا و چکنه پائین شود.
فرهنگ عمید
۱. خرده مالک. ۲. آب، ملک، یا گله ای که چند مالک داشته باشد. ۳. گله ای که هریک از روستاییان چند گوسفند در آن داشته باشند. ۴. چوپانی که گلۀ گوسفند متعلق به روستاییان را بچراند.
فرهنگ فارسی
خرده مالک، چوپانانی که گله های روستارابچرانند مولف مر آت البلدان نویسد : دو قریه است در سر ولایت نیشابور که یکی را چکنه علیا و دیگری را چکنه سفلی نامند و این دو قریه خالصه دیوانی و قدیم النسق اند و هوایی سردسیری دارند و از آب چشمه مشروب می شوند .
دانشنامه عمومی
چکنه یا چکنه سفلی شهری در بخش سرولایت شهرستان نیشابور استان خراسان رضوی ایران است. بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۱٬۳۸۱ نفر ( در ۴۴۰ خانوار ) بوده است. اهالی آن و اکثر روستاهای تابعه ترک بوده و به ترکی خراسانی تکلم می کنند. سکنه قدیمی این شهر خوانین و بیگ های چکنه اصالتاً از ایل چگنی بوده که در دوران شاه تهماسب یکم صفوی از لرستان به خراسان کوچانده شدند، مردم چگنی ابتدا به رهبری یکی از سرداران خود به نام بوداق خان در خبوشان ساکن و به دستور شاه طهماسب امارت چگنی را تشکیل دادند. در سال ۹۹۷ هجری قمری مقارن با دوران سلطنت شاه عباس بزرگ ایل چگنی ترقی یافت، بوداق خان به لَه لِگی و اتابیگی شاهزاده سلطان حسن میرزا پسر دوم شاه عباس منصوب و حکومت مشهد مقدس نامزد او شد. در سال ۱۰۰۲ هجری قمری بوداق خان چگنی به مقام امیرالامرایی خراسان منصوب و پنج نفر از پسرانش هرکدام به حکومت مناطقی از خراسان رسیدند. مردم چگنی سرولایت خراسان که از اقوام کهن و اصیل لر هستند طی چند قرن سکونت و همزیستی با اقوام ترک خصوصاً ترکان بیات و جمعیت کمتر نسبت به ترک تباران، زبان آنان نیز به ترکی خراسانی تغییر کرده است، همانند چگنی های شمال خراسان که در میان اقوام کرمانج سکونت دارند و زبان آن ها نیز به کردی کرمانجی بدل شده است. بناهای تاریخی اندکی از جمله چندین آسیاب سنگی و حمام قاجاری موسوم به حمام کهنه در شهر چکنه باقیمانده اند. حمام تاریخی شهر چکنه مربوط به دوره قاجار می باشد. بنای اولیه ی حمام تاریخی چکنه مربوط به دوره ی قاجار است، این بنا با انجام تغییراتی کلی در دوره ی پهلوی، متناسب با نیازهای مردم منطقه گسترش یافته و تا حدود سه دهه پیش کاربری خود را محفوظ نگه داشته است. این حمام مانند تمامی حمام های قدیمی، دارای سر درب ورودی، نمازخانه، رختکن، پاشور، نظافتخانه، گلخن و. . . بوده است. با توجه به این که موقعیت منطقه کوهستانی و دارای آب و هوای سرد و خنک است، برای استفاده ی بیش تر از گرمای زمین، این بنا را پایین تر از سطح زمین و به صورت زیرزمینی ساخته اند که با هفت پله به سمت پایین، از ورودی اصلی به رختکن راه دارد. برای ساخت این بنا از مصالح آجر، سنگ و ساروج استفاده کرده اند که با وجود تخریب سقف و گنبد قسمت رختکن و تقریباً نابودی نصف این بنا، پلان کلی همچنان قابلیت تشخیص و شبیه سازی را دارد.
دانشنامه آزاد فارسی
چَکَنِه شهری در استان خراسان رضوی، شهرستان نیشابور، و مرکز اداری بخش سرولایت. با ارتفاع ۱,۶۰۰ متر، در منطقه ای کوهستانی در ۱۱۰کیلومتری غرب شمالی مشهد و ۷۳کیلومتری شمال غربی نیشابور، سر راه قوچان به سبزوار، قرار دارد. این شهر با اقلیمی معتدل و خشک در دامنۀ شرقی کوه بی هیم واقع شدهو جمعیت آن۱,۷۰۸ نفر است (۱۳۸۵).
ویکی واژه
[قدیمی] خرده‌مالک. آب، ملک، یا گله‌ای که چند مالک داشته باشد. گله‌ای که هر یک از روستاییان چند گوسفند در آن داشته باشند. چوپانی که گلۀ گوسفند متعلق به روستاییان را بچراند. چکنه در زبان ترکی به معنی جذاب و دارای کشش می باشد. و شهر ترک زبان چکنه جایی است که به دلیل داشتن آب و هوای خوب و دره سرسبز و آب فراوان دارای کشش و جذابیت زیادی در منطقه است.حسن حسن آبادی
