لغت نامه دهخدا
نه ز هند و نه ز روم و نه ز چین
نه زشام و نه عراق و ماردین.مولوی.و رجوع به حبیب السیرچ خیام ج 2 صص 491 - 550 شود.
ماردین
نه ز هند و نه ز روم و نه ز چین
نه زشام و نه عراق و ماردین.مولوی.و رجوع به حبیب السیرچ خیام ج 2 صص 491 - 550 شود.
فرهنگ فارسی
قلعه مشهوریست بر قله کوه جزیره مشرف بر دنیسر و دارا و نصیبین و پیش آن ربض بزرگی است که در بازار ها و مدرسه ها و کاروانسراهاست و خانه هایش مانند پلکانهاست که هر خانه مشرف بر خانه زیرین است
فرهنگ اسم ها
معنی: نام منطقه ای کرد نشین در ترکیه، نام یکی از شهرهای کردستان ترکیه است که در دامنه ی جنوبی قراجه داغ واقع است، ( اَعلام ) جزیره مشرف بر دنیسرودارا، جزیره مشرف بر دُنیسرودارا
دانشنامه عمومی
ماردین ( کردی: Mêrdîn ) مرکز استان ماردین در جنوب شرقی ترکیه است. نیمی از مردم این شهر به زبان کردی کرمانجی و نیمه دیگر آن به بقیه زبان ها حرف می زنند. ماردین از شهرهای باستانی سُریانی نشین بوده است. در شهر ماردین منسوبان دین های مختلف از جمله مسلمان، ایزدی، سُریانی، ارمنی، کلدانی، یهودی و نسطوری وجود دارد که سُریانی، ارمنی، کلدانی و نسطوری شاخه های دین مسیحیت هستند. بیشتر مسلمانان هم اعم از کُرد، تُرک و عرب بر فقه حنفی هستند.
به نوشته ایرج افشار در مقدمه کتاب نوادر التبادر لتحفه البهادر، نام این شهر، در کتاب معجم البلدان، قوچ حصار نیز گفته شده است. ماردین بیش از سه سده مرکز فرمانروایی دسته ای از امیران تُرک سلجوقی به نام آل ارتق یا آرتوکلو ( ۱۴۰۸_۱۱۰۴ م ) بوده است و جهانگیرشاه آق قویونلو برادر اوزون حسن هم به مدت ۲۳ سال ( ۱۴۶۹_۱۴۴۶ م ) در این شهر حکومت کرده است.
تقریباً نیمهٔ راه راس العین و نصیبین، و در شمال آن ها، دژ جنگی بزرگ ماردین واقع بود. در سده چهارم هجری قمری دژ ماردین《باز》نام داشت و پناهگاه امرای عرب حَمدانی بود. این دژ در قلهٔ کوهی جای داشت و در سمت جنوبی آن آبادی بزرگی ایجاد شده بود که در سده ششم هجری قمری بسیار آباد و پرجمعیت شد. این آبادی بازارهای زیاد و کاروانسراها و مدرسه و رباط داشت. خانه هایش چون پلکانی بالای یکدیگر ساخته شده و هریک از خانه ها بر خانهٔ پایین تر مشرف بود و مانعی در برابر بام ها وجود نداشت. ابن بطوطه که در سده هشتم هجری قمری ماردین را دیده است گوید شهری بزرگ است و پارچه های پشمین در آنجا بسیار می بافند. در آن زمان دژ ماردین همانند دژ حلب به《قلعه الشهباء》و نیز به قلعه کوه معروف بود.
در استان ماردین ۱۰ شهرستان وجود دارد و اسم آنها «مرکز ( ماردین )، عمرلی، قزل تپه، نصیبین، میدیات، مازیداغی، دریک، دارگچیت، صاوور و یشیلّی» است. شهر قزل تپه بزرگترین شهر استان ماردین است که ترکیبی اکثراً تُرک نشین دارد.
جمعیت استان ماردین ۸۰۹٬۷۱۹ نفر ( برآورد سال ۳۱ اوت ۲۰۱۷ ) است.
به نظر پژوهشگران معاصر کلمه ماردین مربوط به قومی جنگنده به نام مارده ها است و این قوم به دست اردشیر ساسانی در سال ۲۴۰–۲۲۶ م در این مکان جای گرفته اند. نظر دیگر این است که اسم واقعی ماردین که بین مردم عرب و کرد به شکل میردین گفته می شود و معنی اش هم «قلعه ها» است. این اسم ممکن است مربوط به جغرافیای این شهر باشد که در این شهر برای دفاع به شکل طبیعی وجود دارد. نظریه دیگری که در جهت با نظریه فوق است، این است که ماردین واژه ای سُریانی و به معنی قلعه و برج و بارو ( کلات ) است. به رغم این که برای تجارت و امور نظامی خیلی مهم بوده اما نام این شهر در منابع عهد باستان دیده نمی شود و نصیبین مهم تر بوده است. اسم ماردین را نخستین بار در سده چهارم پس از میلاد می بینیم که همراه با نصیبین و اورفه از مراکز مهم سُریانی ها بوده است. شهر ماردین تا پایان سده پانزدهم به خاطر مکان سوق الجیشی بیشتر برای امور نظامی مورد استفاده قرار می گرفته است.
دانشنامه آزاد فارسی
مارْدین
مرکز استان ماردین، در جنوب شرقی ترکیه، به فاصلۀ ۹۰کیلومتری جنوب دیاربکر، با ۶۷,۲۰۰ نفر جمعیت (۲۰۰۱). در پیشرفتگی صخره ای در مقابل جلگۀ سوریه، در ارتفاع ۱,۳۲۵ متری از سطح دریا قرار دارد و موقعیت استراتژیکی اش آن را به پایگاه نظامی مهمی تبدیل کرده است. ماردین مرکز تجارت محصولات کشاورزی نواحی حاصل خیز است و حبوبات و انگور تولید می کند. سه کلیسای ارتدوکس سوری، از جمله میدان جمهوریت، و کلیسای جامعی که روبه فرسایش است، در این شهر دیده می شود. سایر بناهای مهم آن، ارگ وسیع ماردین و چند بنا با معماری عربی است. ماردین از قرن ۵م ناحیۀ محصور ارتدوکس نشین سوریه بود، که در هجوم سلجوقیان، مغول ها، و عثمانی ها جان سالم به در برده بودند، اما درخلال جنگ جهانی اول، تعداد آنان به شدت کاهش یافت.
