زیارت

زیارَت
سفر به اماکن مقدس از روی اعتقاد مذهبی. زیارت معمولاً به قصد تأمل و تعمیق ایمان مذهبی و پاداش معنوی انجام می گیرد.
زیارت در ادیان گوناگون. در میان مسیحیان، سفرهای زیارتی از قرن ۲ م رایج شد و نتیجۀ مستقیم افزایش آن ها ایجاد مهمانسراهایی برای زائران و تأسیس فرقه های مذهبی شهسواران بود. نقاط زیارتی مهم مسیحیان در قرون وسطابیت المقدس (اورشلیم)، رم، مرقد یعقوبحواری در کومپوستلای اسپانیا، و ضریح قدیس تامس بکتدر کَنتِربِریانگلستان بودند. زیارت، اغلب شامل پرهیز (غذایی یا جنسی) و همچنین گشت و گذار می شد و از این رو عامل مهمی در تبادل افکار بین نواحی و فرهنگ های مختلف بود. انگیزه های زیارت، توبه از گناهان و دغدغۀ آخرت تا کسب فایده ای برای حیات فعلی را دربرمی گرفت، فایده ای که ممکن بود برای برداشت محصولِ بیشتر یا شفایافتن از مرض یا روی آورشدن بخت باشد. زیارت در دین مسیح از واجبات نیست و بیشتر در میان پیروان کلیسای کاتولیک و کلیسای اعلای انگلیکانرواج دارد. یکی از اماکن مقدس پیروان کلیسای کاتولیک لورد در فرانسه است. پرطرفدارترین مکان های زیارتی نقاطی است که مریم عذرابر کسی ظاهر شده یا معجزه ای رخ داده است. سه مرکز زیارتی مهم در انگلستان قرون وسطا عبارت بودند از کنتربری، مرقد ادموندزقدیس در سافُک، و والسینگمدر نورفُک. هنوز در روز عید فصحبه زیارت والسینگم می روند. چینی ها هم، در آیین های بودا و تائو، کوه های مقدسی دارند که از مکان های زیارتی مهم آن ها به شمار می روند. در ژاپن زیارت کوه های مقدس را هر دو آیین شینتوو بودا مثمر ثمر می دانند. در شینتو، کوه فوجیوالاترین خانۀ خدایان محسوب می شود. زائران معمولاً پای پیاده از این کوه که قله اش همیشه پوشیده از برف است بالا می روند. زائران بودایی مکان های منتسب به اولیای بودایی یا جمعی از خیل معابد بودایی را به ترتیب زیارت می کنند، مثلاً ۳۳ حرم کوانُّنیا ۲۵ معبد دیار پاک. نیز مکان های زیارتی بوداییان مشتمل است بر لومبینیزادگاه بودا؛ باغ گَوَزندر سارناتنزدیک بِنارِس که او نخستین موعظه اش را آن جا ایراد کرد؛ درخت بدهیدر حوالی بوده گایادر بیهارکه در آن جا به اشراق رسید؛ شهر بنارس (وارانسی)که سانگ ها(جامعۀ راهبان) را آن جا تأسیس کرد؛ و محل وفاتش کوسینَگَرَهدر اوتار پِرادِش. همچنین معبد دندان در کَندیدر سری لانکا محل یک دندان بودا، و جایی در بالای کوه سری پَدَهکه قدمگاه او تصور می شود. شهر آمریتساردر پنجاب را گوروی چهارم سیک ها به عنوان مرکزی برای جامعۀ سیک پی افکند و معبدهایی در آن بنا نهاد. اکنون اَمریتسار مرکز زیارتی سیک هاخصوصاً در گورپوربها اعیاد گرامیداشت گوروهای سیک است. در آیین هندو شهر بِنارِس و رود گنگ از مکان های مقدس به شمار می روند. هندوان همچنین روینداوان، زادگاه کریشنا، و آیودهیا/آجودیا، زادگاه راما را زیارت می کنند. یونانیان باستان معبدهایی را که در دِلفی و اِفِسوس داشتند مقدس می دانستند. دیوار ندبه در بیت المقدس نیز مکان زیارتی مهمی برای یهودیان است، زیرا پس از آن که آخرین معبد/هیکلآن ها را در ۷۰ م ویران کردند تنها بخش برجای مانده از آن است.
زیارت در اسلام. مسلمانان برای شهرهای مکه و مدینه تقدس ویژه ای قایل اند. مکه زادگاه پیامبر اسلام است و کعبه، خانۀ خدا، در این شهر واقع است. مدینه، محل شگل گیری اولین جامعۀ اسلامی، و مدفن پیامبر اسلام و بسیاری از اصحاب و خاندان او (در قبرستان بقیع) و بیت المقدس، نقطۀ عروج او، از دیگر شهرهای زیارتی مسلمانان است. علاوه بر آن، شهرهای دیگری نیز که مدفن امامان معصوم شیعه هستند در نزد شیعیان مقدس اند که عبارت اند از کربلا، نجف، کاظمین و سامره در عراق (که عتبات عالیات نامیده می شوند) و نیز شهر مشهد در ایران. شهر قم که مدفن حضرت معصومه (س) است نیز نزد شیعیان از حرمت خاصی برخوردار است. در اسلام زیارت خانۀ خدا، که در اصطلاح به آن حج و عمره می گویند، از مهم ترین وظایف واجب و مستحب مسلمانان است که مورد اتفاق همۀ مذاهب است. زیارت قبور پیامبران و امامان و صالحان از نشانه های ایمان و از بهترین وسایل پاک سازی جان و تعدیل اخلاق و تقویت صفات پسندیده شمرده می شود، زیرا یادآور گفتار و کردار پاکان و راستان و الگوپذیری از نیکان است. هنرهایی چون معماری و خوشنویسی و کاشی کاری نیز در زیارتگاه ها جلوۀ خاصی دارد و یادگارهای ماندگاری از نسل های گذشته است. زمینۀ اجابت دعا و قضاء حوائج و شفای بیماران و زدوده شدن غم ها و ناراحتی ها و حصول صفای دل در زیارت معصومین کاملاً فراهم می آید و در این باب نوشته ها بسیار و حکایت ها بی شمار است. زیارت قبور مؤمنان نیز موجب یادآوری مرگ و پندآموزی از بی ثباتی دنیا و تعدیل علایق مادی و دنیوی و آماده شدن برای سفر آخرت است، و هم سبب رقّت قلب و مهربانی کردن با دیگران و دورشدن از خشونت ها و ناهنجاری هاست، به خصوص اگر با توجه بیشتر و رعایت آداب توأم باشد.
آداب زیارت. از آداب زیارت معصومین غسل کردن و پوشیدن جامه های پاکیزه و استعمال عطر، مگر در زیارت امام حسین (ع)، و خواندن زیارت نامه هایی است که متضمن بیان عقاید و نشانگر ادب و معرفت است. از آداب زیارت قبور مؤمنین طهارت داشتن، پرهیز از خنده و سخنان بیهوده و پرداختن به امور دنیا، و خواندن سوره هایی از قرآن است، به خصوص هفت بار سورۀ قدر و یک بار سورۀ حمد و یازده بار سورۀ توحید، و یک بار سورۀ یس. جمعی از علمای شیعه آثاری خاص به نام کتاب المزار پرداخته اند، چنان که در جوامع حدیث بخش خاصی را به نام مزار اختصاص داده اند که در آن ها زیارت نامه های منقول از امامان و نیز آداب و اوقات زیارت و سایر مطالب مربوط به آن آورده شده است. همچنین، در کتب ادعیه، زیارت نامه ها را آورده اند. از زیارت نامه های مشهور می توان از زیارت عاشورا (← زیارت_عاشورا)، زیارت وارث، زیارت امین الله، زیارت جامعه کبیره و زیارت نامه های هریک از چهارده معصوم نام برد. برخی فرقه ها مثل سلفیّه و وهابیّه زیارت را عملی ناروا و بدعت آمیز می دانند و با آن سخت مبارزه می کنند و زائران را از انجام آن بازمی دارند.

[ویکی فقه] زیارت حضور نزد کسی به قصد دیدار او از روی تکریم است.
زیارت در لغت به معنای میل و قصد (آهنگ) چیزی یا کسی را کردن است و در عرف، زیارتِ کسی، عبارت است از آمدن نزد او به قصد تکریم و تعظیم و انس گرفتن با وی. 
زیارت اهل قبور، اعم از معصومین علیهم السّلام و غیر آنان با حضور در محل دفن آنان به قصد گرامیداشت ایشان و سلام دادن بر آنان تحقق می‏یابد. علاوه بر آن به زیارت معصومان علیهم السّلام از راه دور و نیز زیارت امام زمان عجل اللّه‏ تعالی فرجه با توجه کردن و سلام دادن به ایشان زیارت اطلاق شده است. به زیارت کننده «زائر»، به زیارت شونده «مَزور» و به زیارت و نیز مکان و محل دفن مزور «مزار» گویند؛ چنان که به کلماتی که معصومان علیهم السّلام بدانها زیارت می‏شوند، همچون زیارت جامعه کبیره و عاشورا، «زیارت» اطلاق می‏شود.
کاربرد زیارت در فقه
از احکام و آداب زیارت در بابهای طهارت و حج و به مناسبت در باب نذر سخن گفته‏اند. برخی نیز برای آن با عنوان مزار پس از حج و عمره بابی مستقل منعقد کرده و از احکام و آداب آن به تفصیل در این باب سخن گفته‏اند؛ چنان که برخی با عنوان یاد شده کتابی مستقل نوشته‏اند، مانند مزار ابن قولویه، معروف به کامل الزیارات؛ مزار مفید؛ مزار ابن مشهدی و مزار شهید.
[ویکی شیعه] زیارت، عملی عبادی است به معنای حضور در پیشگاه پیشوایان دینی یا نزد قبور آنان یا دیدار از مکانی مقدس یا محترم برای اظهار ارادت و احترام و کسب فیض معنوی. زیارت همواره از اعمال پسندیده اسلام بوده و در طول تاریخ، مسلمانان به آن عنایت و اهتمام داشته اند. این عمل عبادی، نزد شیعیان جایگاهی ویژه و اثرات معنوی و ثواب بسیاری دارد. به دلیل جایگاه مهم زیارت در فرهنگ شیعه، این عمل، از ویژگی ها و نمادهای شیعیان به شمار می رود.
فرقه وهابیت با تفسیر هایی خاص از برخی آیات قرآن مدعی است زیارت با سنت پیامبر(ص) سازگار نیست و شبهه هایی را درباره این موضوع مطرح ساخته است. این شبهات باعث شده است تا علمای شیعه و اهل سنت به پاسخگویی و دفاع از مشروعیت زیارت برآیند.
واژه زیارت، همان «زیارة» عربی است که مصدر از ریشه «ز و ر» است. لغت شناسان معانی متعددی برای آن برشمرده اند که همه آنها به مفهوم روی گرداندن، عدول و مایل شدن از چیزی به چیزی دیگر برمی گردند. بدین سان، شخص زیارت کننده را از آن جهت زائر می گویند که وقتی به زیارت شخصی می رود از غیر او رو برمی گرداند.به قسمت بالای سینه نیز «زور» می گویند و شاید به همین خاطر است که به رو در رو شدن و ملاقات نیز زیارت می گویند.
[ویکی اهل البیت] دیدار و ملاقات و به دیدار کسی رفتن را گویند. و در عرف به دیدار کسی به جهت تکریم و تعظیم یا انس گیری رفتن است.
زیارت دیدارکردن با قصد را گویند که در ریشه این واژه مفهوم میل و گرایش نهفته است؛ گویی زیارت کننده از دیگران روی گردانده و به سوی زیارت شونده تمایل و قصد کرده است و نیز در معنای زیارت، قصد اکرام زیارت شونده و انس گرفتن با او نیز نهفته است.
یکی از راههای بزرگداشت مفاخر و صاحبان کمال، زیارت آنان است که در حقیقت موجب بقا و استمرار حیات علمی، هنری و معنوی آنان می گردد. افزون بر این که عامل پیوند نسل حاضر و نسلهای آینده با نسلهای گذشته و وسیله ارتباط روحی با آنان و کمالاتشان است.
در دین اسلام به صورت خاصی از این واقعیت بشری بهره برداری شده است و برای دیدار و زیارت قبور پیشوایان و فداکاران بزرگ آداب و زیاراتی رسیده است که رعایت آن آداب و خواندن آن زیارتها و توجه به مضامین آنها و تأمل در آنها می تواند به صورتی شگفت انگیز، شخصیت ساز و حماسه گستر باشد و این موضوع - چنان که معلوم است - اختصاص به شیعه ندارد. علمای بزرگ اهل سنت نیز درباره ی زیارت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و آداب آن، دهها کتاب و رساله نوشته اند همچنین فلاسفه نیز به این واقعیت توجه کرده اند از جمله ابن سینا شرحی مفصل نوشته است در جواب شیخ ابوسعید ابوالخیر، درباره ی اهمیت و فایده ی زیارت قبور صالحان و مردم بزرگ و کامل.
در مذهب شیعه، مکتب زیارت، یکی از آموزنده ترین و سازنده ترین مکاتب بوده است زیرا بزرگان شیعه نوعا شهید شده اند و در زیارتهای آنان دو مضمون همواره ذکر شده است که خواندن و توجه به آن دو مضمون در حال زیارت و صفای دل و کنار تربت شهید، تأثیری غیرقابل انکار دارد.
آن دو مضمون، یکی مربوط به این جهت است که این شهیدان، در راه خدا از همه چیز خود و جان و خون خویش گذشتند و پیوستن به ابدیت را در جوار رحمت حق، بر چند صباح دیگر عمر ترجیح دادند و در راه ابدیت مطلق و پیوند زدن هستی روح خود با آن بیکرانها تأمل و تردید روا نداشتند و از این جهت به والاترین مفهوم بلوغ انسان، در عرصه ی رابطه ی «انسان - خدا» و «انسان - ابدیت» دست یافتند.
مضمون دوم مربوط است به این جهت که این شهیدان در راه اقامه ی عدل و ایستادگی در برابر جباران و ستمگران و امر به معروف و نهی از منکر خون خود را دادند و جان خود را باختند و از این جهت به والاترین مفهوم بلوغ انسان، در عرصه ی رابطه ی «انسان - جامعه» دست یافتند.
[ویکی نور] زیارت، اثر جواد محدثی (متولد سراب، 1332ش) است که در آن، معنا و ماهیت و چرایی و چگونگی زیارت و نقش تربیتی آن را در زندگی فردی و اجتماعی توضیح داده است.
کتاب حاضر، رساله مختصری است و از مقدمه معاونت آموزش و تحقیقات بعثه مقام معظّم رهبری و مقدمه نویسنده و متن اصلی تشکیل شده است.
نویسنده مطالب را به صورت روان و متناسب با زبان و ادبیات امروز و با استناد به منابع معتبر تحلیل کرده است.
برخی از نکات جالب و آموزنده این اثر عبارت است از:
ابن زیاد، در دوره حکومت معاویه، شیعیان کوفه را می شناخت و دنبال آنان می گشت و زیر هر سنگ و کلوخی می یافت، می کُشت. همه را به هراس افکند، دست ها و پاها را برید، شیعه را بر شاخه های نخل، حلق آویز کرد. چشم ها را کور نمود، افراد را طرد و تبعید نمود، تا آنجا که در عراق، چهره برجسته و مشهوری از شیعیان نماند، مگر اینکه همه را یا تبعید کرد یا کشت یا به دار آویخت یا به زندان افکند. مظلومیت آل علی را باید از زبان خودشان شنید.