معنی ارغوانی | لغت یاب

لغت نامه دهخدا

ارغوانی. [ اَ غ َ ] ( ص نسبی ، اِ ) منسوب به ارغوان. || گل سرخ. ( آنندراج ). || برنگ ارغوان. سرخ. ( مؤید الفضلاء ) ( آنندراج ).ارجوانی. فرفیری . فرفوری. فرفوریه. رنگی سرخ که به بنفشی زند. سرخی که بسیاهی زند. آتشگون. سرخ روشن. احمر ذریحی. سرخ ارغوانی. ( منتهی الأرب ). احمر قانی. سرخ ارغوانی :
همه دل پر از شادی و می بدست
رخان ارغوانی بنابوده مست.فردوسی.دریغ آن رُخ ارغوانی چو ماه
دریغ آن بر و برز و بالای شاه.فردوسی.خوشا با رفیقان یکدل نشستن
بهم نوش کردن می ارغوانی.فرخی.نوبهار از خوید و گل آراست گیتی رنگ رنگ
ارغوانی گشت خاک و پرنیانی گشت سنگ.منوچهری.گل از باده ارغوانی به رشک
چکان از هوا مهرگانی سرشک.اسدی.چو باشد رنگ رویم ارغوانی
نداند دشمنم رنگ نهانی.( ویس و رامین ).رویش از اطلس ارغوانی و عارض از نرمدست گلگون. ( نظام قاری ).
ارغوانی روی او بطانه اش گلگون بود
گر بیابیدش بجامه خانه قاری برید.نظام قاری.و رجوع به ارغوان شود. || قسمی یاقوت. رجوع به ارجوانی شود.

فرهنگ معین

(اَ غَ ) (ص . ) سرخ مایل به بنفش .

فرهنگ عمید

به رنگ ارغوان، سرخ مایل به بنفش: خوشا با رفیقان یک دل نشستن / به هم نوش کردن می ارغوانی (فرخی: ۳۹۲ ).

دانشنامه عمومی

ارغوانی ( به انگلیسی: Purple ) به رنگی میان دو رنگ بنفش و زرشکی گفته می شود. این رنگ ثانویه با مخلوط کردن رنگ های اصلی سرخ و آبی در نسبت های برابر به وجود می آید. در واقع ارغوانی، رنگ قرمز تیره است.
ارغوانی رابطه نزدیکی با بنفش دارد. در اپتیک، بنفش و ارغوانی رنگ هایی شبیه به هم هستند. ارغوانی مخلوطی از نور قرمز و نور آبی یا بنفش هستند، در حالی که بنفش رنگ های طیفی هستند ( از طول موجهای منفرد نور ) . در کاربردهای رایج، هر دو به رنگ هایی که بین رنگ قرمز و آبی به رنگ روشن وجود دارد می گویند، اما ارغوانی نزدیکتر به قرمز و بنفش نزدیک به آبی است. به طور مشابه، در چرخ رنگ های نقاشان سنتی، بنفش و ارغوانی هر دو بین قرمز و آبی قرار دارند، و ارغوانی نزدیک به قرمز است.
در ابتدا ارغوانی با خانواده سلطنتی در ارتباط بوده است، زیرا رنگ بنفش تیریان در دوران باستان بسیار گران بود. بنفش رنگی بود که توسط دادرسان رومی پوشیده می شد. این رنگ به رنگ امپراتوری تبدیل شد که توسط حاکمان امپراتوری بیزانس و امپراتوری مقدس روم و بعدها توسط اسقف های کاتولیک روم پوشیده شد. به طور مشابه در ژاپن، این رنگ به طور سنتی با امپراطوری و اشرافیت همراه است. ارغوانی رنگ عارف ها و روانگران رنگ اسرارآمیز و با شکوهی است. دوستداران این رنگ پیوسته مجذوب زیبایی ها و ظرافت ها می شوند. مغرور و اجتماعی اند. معاشرت با آن ها لذت بخش است و بیشتر مورد پسند عرفاً نیز است.
دربارهٔ کشف رنگ ارغوانی، افسانه ای است که می گوید سگ مادکارت خدای فینیقی با به دندان گرفتن یک صدف دریایی دهانش به رنگ ارغوان درآمد. در آن زمان برای رنگ کردن یک شنل سلطنتی کشتن هزار جانور نرم تن ضرور بود. اینک دیگر رنگ ارغوانی را برای شنل امپراتوران از صدف نمی گیرند ولی در ادکسانای مکزیک هنوز هم این نرم تنان را از صخره ها جدا می کنند و نخ های خود را همان کنار دریا با تراوش های این صدف رنگ می زنند. زمانی پارچه هایی را که با این شیوه رنگ می شد، به عنوان خراج برای حکمران ازنگ می فرستادند. نمونه دیگر تهیه رنگ قرمز جگری از حشره گیاه کاکتوس به نام قرمز دانه در جزایر قناری است. این حشره به عنوان منبع تغذیه به گیاه می چسبد و روی ان گرده افشانی سفید می کند. این حشرات را قبل از تخم گذاری از گیاه جدا می کنند و پس از خشک کردن می سایند و عصارهٔ رنگ قرمز از آن بیرون می کشند. تجارت حشره قرمز دانه تا اواسط قرن ۱۸ در دست اسپانیایی ها بود، که درآمد بسیار داشت. پس از آن فرانسوی ها و انگلیسی ها به رموز این گونه تهیهٔ رنگ قرمز پی بردند و به بازار تولید آن وارد شدند.