لغت نامه دهخدا
- اخلال بنظم کردن ؛ بر هم زدن نظم.
- اخلال در امری ؛ کارشکنی.
- اخلال کردن در کاری ؛ در امری خلل وارد کردن.
- اخلال کننده ؛ مخل. موجب خلل در کارها.
|| درویش کردن. || دست بداشتن. ( تاج المصادر بیهقی ). رها کردن. بگذاشتن. || خلال بار آوردن خرما. خلال آوردن نخل. ( منتهی الارب ). || تباه بار آوردن خرما. || علف شیرین چریدن شتر. || چرانیدن شتران را در علف شیرین. ( منتهی الارب ). در شیرین گیاه چرانیدن اشتر. ( تاج المصادر بیهقی ). گیاه شیرین دادن شتر را. || بردن چیزی را. || ربودن چیزی را. || محتاج شدن. ( تاج المصادر بیهقی ) ( منتهی الارب ). || حاجتمند گردانیدن. ( منتهی الارب ). محتاج کردن. ( مؤید الفضلاء ). || وفا نکردن. ( منتهی الارب ). || یکی از عیوب بلاغت است ، چنانکه گوئی «زود به از دیر بسیار است »؛ یعنی کم و زود به از دیر بسیار است. و مانند این بیت ناصرخسرو:
زن بدخو را مانی که مرا با تو
سازگاری نه صوابست و نه بیزاری.
یعنی زن بدخو و گران کابین را مانی... و مؤلف کشاف اصطلاحات الفنون آرد: اخلال ، بکسر همزه نزد اهل معانی آنست که لفظ از اصل مقصود ناقص و برای افهام معنی وافی نباشد، مانند این شعر:
والعیش خیر فی ظلا-
ل النّوک ممّن عاش کداً.
نوک بمعنی حمق و کد یعنی رنج بردن و اصل مقصود آنست که زندگانی بناز و نعمت در زیر سایه حماقت و ابلهی نیکوتر از زندگانی مقرون به رنج و محنت در زیر سایه خرد و دانش باشد. و الفاظ در این بیت برای درک مقصود غیروافی است چنانچه در مطول در بحث ایجازو اطناب بیان کرده و این نوع را در علم معانی اخلال نام نهاده اند.
|| اخلال والی به ثغور؛ اندک کردن لشکر را در مرزها. ( منتهی الارب ). || اخلال بمکان ؛ غائب شدن از جائی و گذاشتن آن را. ( منتهی الارب ). گذاشتن مردم جای را.
اخلال. [ اَ ] ( ع اِ ) ج ِ خِل . دوستان.
