لغت نامه دهخدا
است. [ اَ / -َس ْ ] ( فعل ) -َست . صورتی از کلمه هست. هست. ( مؤید الفضلاء ). و آن مفرد مغایب ( سوم شخص مفرد ) است از مصدر استن و بدین وجه صرف میشود: استم. استی. است. استیم. استید. استند. و گاهی بتخفیف چنین آرند: ام. ای. است. ایم. اید. اند.
است ه-رگ-اه به ماقبل متصل شود همزه آن ساقط شود مانند: آمده ست و جانست و دلست. اگر حرف آخر کلمه ماقبل ، هاءغیرملفوظ باشد جایز است که همزه بجا ماند مانند: گفته است و گوینده است :
خدای جهان بر زبانم گواست
که گنج و سرای سپاهم تراست.فردوسی.من آنچه شنیدم بگفتمْت راست
تو به دان کنون رای و فرمان تراست.فردوسی.ز چین تا به گلزریون لشکر است
بر ایشان چو خاقان چینی سر است.فردوسی.گفت [امیر محمد] مرادی دیگر است ، اگر آن حاصل شود هرچه بمن رسیده است بر دلم خوش شود. ( تاریخ بیهقی ). و از کرده خود پشیمان شدند و زبانها بگشادند که ما بیچاره ها گنهکاریم ، حکم تراست. ( قصص الانبیاء ص 84 ).
ای لعبت خندان لب لعلت که گزیده ست
در باغ لطافت گل روی تو که چیده ست.سعدی.زسر تا پا گلی ای شاخ نازک
که برگت شیوه است و میوه ات ناز.کمال خجندی.این کلمه را قُدما بکسر همزه تلفظ میکرده اند چنانکه امروز در اصفهان :
مر او را تو با ما بصحرا فرست
که صحرا کنون جنت دیگرِست.فردوسی.در صفتت ملک راهزار دهان زاد
هر دهنی را از آن هزار زبانست
طبع ثنای ترا چنانکه بباید
خواست که گوید ز هیچ نوع ندانست
عقل کمال ترا در آنچه گمان برد
گشت که دریابد ای عجب نتوانست
باره شبدیز تو به رفتن و جستن
نائب ابر بهار و باد بزانِست.مسعودسعد.
است. [ اَ / -َس ْ ] ( پسوند ) -َست. مزید مؤخر نام بعض امکنه ، چون : مَرّست. مروَست.
است. [ اِ ] ( ع اِ ) کون. دُبُر. بُن.( ربنجنی ). نشیمن. حلقه دبر. تهیگاه. نشستنگاه. نشست جای. رَمادَة. رَماعة. عجز. کفل. ( برهان قاطع ). سرین. ( رشیدی ). مقعد. ام سوید. ام سویدا. ( المرصع ). محسّه. ستَه. محشه. حماء. خوارة. ( منتهی الارب ). قراعة. ام الطنیخه. ام تسعین. ام الخبیص. ام جعر. ام خنور. ام خوار. ام خوران. ام درز. ام وفر. ام سکین. ام عامر. ( المرصع ) ( منتهی الارب ). ام عزمه. ام عزامه. ام عزیمة. ام عفان. ( المرصع ). ج ، اَستاء، آسات. ( ربنجنی ) :
