اصطلاح کج بوته در صنایع دستی همان طرح بته جقه است. بته جقه یکی از نمادهای مهم و شناختهشده در هنر و صنایع دستی ایرانی است که به طور گسترده در تزیینات مختلف صنایع دستی از جمله پارچه، قالی، گلیم، کاشی، سفال و سایر هنرهای دستی استفاده میشود.
کج بوته (بته جقه) نقش سرو خمیده است که به عنوان نشانهای از فروتنی و تواضع در فرهنگ ایرانی شناخته میشود.
این نقش دارای خاستگاههای متعددی است، برخی کارشناسان آن را به هنر تمدن ایلامی-آشوری نسبت میدهند و معتقدند که این طرح در دوره هخامنشی نیز رواج داشته است. اما، برخی دیگر آن را به دورههای قبل از ورود اسلام به ایران و زمان زرتشت مرتبط میدانند. روایتهای دیگری نیز وجود دارد که منشاء بته جقه را به دوره مزدکیان نسبت میدهند.
نمادها و معانی:
نماد سرو سر افکنده: سرو نماد فروتنی و تواضع است و سر خم بته جقه نیز بر این افتادگی تاکید میکند.
نماد عدد چهار: در هندسهی کشیدن کج بوته، دایره به چهار قسمت مساوی تقسیم میشود که میتواند نمادی از چهار فصل یا چهار طبع باشد.
نماد تکامل: برخی بر این باورند که بته جقه نماد تکامل دایره به طرحی مقدس است.
یادآور مرغی با سر فروبرده: این تصویر میتواند به مفهوم زهدان آفرینشگر و زنی که چادری بر سر دارد، اشاره کند.
واژه کج بوته یا همان بته جقه در زبان انگلیسی به paisley ترجمه میشود.