کیسهداران یک فرورده متمایز در طبقهبندی زیستشناختی پستانداران محسوب میشوند که مشخصه اصلی و بارز آنها وجود کیسهای مخصوص در بدن مادر است. این گروه، که از لحاظ تکاملی از پستانداران جفتدار جدا شدهاند، استراتژی منحصر به فردی در تولید مثل و نگهداری از نوزادان خود در پیش گرفتهاند. کیسه در واقع یک ساختار پوستی با پشتیبانی ماهیچهای است که محلی امن، گرم و تغذیهکننده برای تکمیل مراحل رشد نوزادی فراهم میآورد. این فرورده تنوع گستردهای از گونهها را شامل میشود که اگرچه از نظر ظاهری و اندازه بسیار متفاوت هستند، اما همگی در این ویژگی کلیدی زیستشناختی مشترکاند.
ویژگیهای تولید مثلی و رشد نوزاد
تفاوت عمده کیسهداران با سایر پستانداران در الگوی تولید مثل آنها نهفته است. دوره بارداری (آبستنی) در کیسهداران فوقالعاده کوتاه است، که منجر به تولد نوزادان در مرحلهای بسیار نارس و تقریباً جنینی میشود. پس از تولد، که اغلب نوزادان در این مرحله به کوچکی یک لوبیای کوچک هستند، نوزاد باید با تکیه بر غریزه و تواناییهای محدود حرکتی خود، مسیر پرچالش را از مجرای زایمان تا دهانه کیسه مادر طی کند. پس از ورود به کیسه، نوزاد فوراً به یکی از پستانها میچسبد و رشد و نمو حیاتی خود را در داخل محیط حفاظتشده مارسوپیوم و با تغذیه مستمر از شیر مادر ادامه میدهد. این دوره رشد ثانویه در کیسه، بسته به نوع گونه، میتواند چندین هفته یا حتی ماهها به طول انجامد و بخش اصلی تکامل اندامها و دستگاههای بدن را در بر میگیرد.
پراکندگی جغرافیایی و تنوع زیستی
مرکز اصلی تنوع و پراکندگی کیسهداران قاره اقیانوسیه، به ویژه استرالیا و گینه نو است، جایی که گونههای شاخصی مانند کانگورو، والابی، کوآلا، و وامبت در آنجا زندگی میکنند. با این حال، کیسهداران تنها محدود به این منطقه نیستند و مهمترین گروه کیسهداران در خارج از اقیانوسیه، یعنی اپوسومها (Possums/Opossums)، در قارههای آمریکا (شمالی و جنوبی) پراکندهاند. این حیوانات از نظر اکولوژیکی دارای سازگاریهای بسیار متنوعی هستند؛ برخی گیاهخوار، برخی گوشتخوار و برخی همهچیزخوار هستند و در انواع زیستگاهها از جنگلهای بارانی تا مناطق خشک و بیابانی سکونت دارند. تنوع زیستی بالای کیسهداران نشاندهنده موفقیت این خط تکاملی در سازگاری و پر کردن جایگاههای مختلف اکولوژیکی در طول تاریخ زمینشناسی است.