دیستونی (Dystonia) یک اختلال عصبی حرکتی است که بهعنوان یکی از انواع اختلالات حرکتی طبقهبندی میشود. این عارضه با انقباضات غیرارادی و مداوم در گروههای عضلانی مشخص میگردد که منجر به حرکات پیچشی، تکرارشونده و غالباً همراه با وضعیتهای غیرطبیعی در بخشهای درگیر بدن میشود. این انقباضات ناخواسته ناشی از اختلال در عملکرد مدارهای عصبی خاص در مغز، بهویژه در عقدههای قاعدگی (Basal Ganglia) است که در کنترل و هماهنگی حرکات نقش دارند.
مکانیسم اصلی ایجاد دیستونی، ناهنجاری در تُنوس (کشَنگایی) عضلانی است. در حالت طبیعی، بین انقباض و انبساط عضلات تعادل دقیقی وجود دارد که امکان اجرای حرکات آرام و هدفمند را فراهم میکند. در دیستونی، این تعادل از بین رفته و کشَنگایی عضلات بهصورت نامناسب و پایدار افزایش مییابد. این امر موجب میشود عضلات antagonist و agonist همزمان منقبض شوند و بهجای همکاری، در مقابل یکدیگر عمل کنند که نتیجهی آن، پیدایش الگوهای حرکتی ناخواسته و غالباً دردناک است.
این اختلال میتواند به اشکال مختلفی ظاهر شود؛ از جمله دیستونی کانونی که تنها یک ناحیه از بدن (مانند بِلِفارواسپاسم یا انقباض پلکها) را درگیر میکند، یا دیستونی عمومی که چندین ناحیه از بدن را تحت تأثیر قرار میدهد. علل بروز آن میتواند اولیه (ایدیوپاتیک) و اغلب با زمینه ژنتیکی، یا ثانویه بهدلیل آسیب مغزی، عوارض دارویی، یا بیماریهای دیگر باشد. تشخیص و مدیریت این بیماری معمولاً بهوسیله متخصصان مغز و اعصاب انجام میشود و درمانها میتوانند شامل تزریق سم بوتولینوم، دارودرمانی، فیزیوتراپی و در موارد خاص، جراحی باشد.