با در نظر گرفتن مفهوم واژۀ حائت که در متون کهن زبان فارسی به کار رفته است، می‌توان دریافت که این کلمه در زمرۀ صفات فاعلی و به‌صورت حائِت تلفظ می‌شود. این واژه از ریشۀ عربی «ح و ت» گرفته شده و به معنی کسی است که به‌صورت پیوسته و بسیار، به سرزنش و نکوهش دیگران می‌پردازد. بنابراین، حائت را می‌توان معادل صفت نکوهش‌گرِ بسیار یا سرزنش‌کنندۀ پیگیر دانست.
در متون ادبی و فرهنگی، از این واژه برای توصیف افرادی استفاده می‌شود که عادت به عیب‌جویی و ملامت دیگران دارند. چنین افرادی در زبان فارسی با تعابیر گوناگونی مانند لَـوّام به معنی بسیار سرزنش‌کننده و عُذّال به معنی ملامت‌گران شناخته می‌شوند. کاربرد این واژه بیشتر در حوزه‌های اخلاقی و تربیتی نمود دارد و معمولاً برای پرهیز دادن افراد از خصلتِ عیب‌جوییِ مفرط به کار می‌رود.
با توجه به بار معنایی این واژه، می‌توان گفت حائت نمایان‌گر خصلتی ناپسند است که در روابط اجتماعی تأثیر منفی بر جای می‌گذارد. امروزه نیز با وجود کاهش کاربرد مستقیم این واژه، مفهوم آن در قالب واژگانی مانند عیب‌جو، سرزنش‌گر و نکوهش‌کار در زبان فارسی زنده مانده و در نوشتارها و گفتارهای رسمی و ادبی مورد استفاده قرار می‌گیرد.