معرفی و ماهیت کتاب
کتاب «منتقد المنافع فی شرح المختصر النافع - کتاب الخمس» نوشته ملا حبیبالله شریف کاشانی، اثری فقهی در قرن چهاردهم هجری قمری است. این اثر شرحی استدلالی و مبسوط بر کتاب مختصر النافع علامه حلی بوده و بهطور ویژه به مبحث خمس میپردازد. نویسنده در این کتاب با رویکرد علمی و دقیق، دیدگاههای فقهی خود را مطرح کرده و از جمله نظرات او، عدم لزوم پرداخت خمس به مجتهد جامعالشرائط و امکان مصرف آن توسط خود مکلف است.
ساختار و مباحث
بخش مربوط به خمس در این مجموعه، شامل یک مقدمه، دو فصل و یک خاتمه است. در فصل اول موارد وجوب خمس بررسی میشود و در فصل دوم تقسیم خمس میان مستحقان آن توضیح داده شده است. کتاب الخمس حدود ۵۰ صفحه دارد و بخشی از مجموعه بزرگتر منتقد المنافع است که در دوازده جلد تدوین شده است. همین ویژگی، آن را به منبعی مهم در مطالعه تطبیقی دیدگاههای فقهی شیعه در باب خمس تبدیل کرده است.
تاریخ نگارش و نسخهشناسی
طبق تصریح مؤلف، نگارش بخش خمس در روز چهارشنبه، محرم ۱۲۸۳ هجری قمری به پایان رسیده است. نسخه موجود از این اثر به زبان عربی، در قطع وزیری و در یک جلد به چاپ رسیده است. جایگاه این کتاب در میان آثار فقهی شیعه ارزشمند بوده و از سوی صاحب الذریعة نیز به عنوان منبعی معتبر معرفی شده است. این ویژگیها آن را در حوزه فقه استدلالی به متنی مرجع برای پژوهشگران تبدیل کرده است.