تقدم در لغت فارسی به‌معنای پیشی گرفتن است و معادل آن در زبان فرانسه واژهٔ Anteriorité و در انگلیسی Anteriority به‌کار می‌رود. در اصطلاح فلسفی، تقدم به‌معنای موجودیت چیزی پیش از چیز دیگر است، به‌گونه‌ای که وجودِ شیء دوم تنها پس از پدیدآمدن شیء اول تحقق می‌یابد. این مفهوم، به‌عنوان یکی از اعراض ذاتی وجود، در فلسفه مورد بررسی دقیق قرار گرفته است.
فلاسفه در نهایت اقسام تقدم و تأخر را در نه دسته برشمرده‌اند که عبارت‌اند از: تقدم و تأخر بالطبع، بالشرف، بالزمان، بالرتبه، بالدهر، بالحق، بالحقیقه و المجاز، بالجوهر و بالعلیه. تا پیش از ابوعلی سینا، تنها تقدم و تأخر مکانی و زمانی شناخته شده بود؛ سپس متکلمان، قسم بالذات را که زیرمجموعه‌ای از تقدم و تأخر زمانی و مربوط به اجزای زمان است، به این تقسیم‌بندی افزودند. تا دوره‌های متأخر، پنج قسم زمانی، طبعی، رتبی، شرف و علیت به‌عنوان اقسام اصلی شناخته می‌شد و میرداماد نیز تقدم و تأخر دهری را به آن اضافه کرد. علاوه بر اقسام مشهور، دو قسم دیگر نیز وجود دارد که ملاصدرا به آنها اشاره کرده، ولی به دلیل دقت و ظرافت بسیار، نزد بیشتر حکمای پیشین ناشناخته مانده و در آثار مکتوب فلسفی پیش از او نمودی ندارد. این دو قسم، تقدم و تأخر بالحق و تقدم و تأخر بالحقیقه نام دارند و از مفاهیم عمیق و دقیق حکمت متعالیه به شمار می‌روند.