شکل دوم مختلطات

[ویکی فقه] شکل دوم، مختلطات یکی از اصطلاحات به کار رفته در علم منطق بوده و به معنای قیاس مرکب از قضایای موجهه و به هیئت شکل دوم است.
انتاج اَشکال اربعه مشروط به شرایطی است که برخی از آنها مشترک میان همه اَشکال است که از آنها تحت عنوان «شرایط عمومی اشکال» یاد می شود و برخی دیگر، شرایط اختصاصی اند که نسبت به هر شکل متفاوت از شکل دیگرند. از سوی دیگر، این شرایط به لحاظ کمّ، کیف و جهت، به شرایط کمّی، کیفی و جهتی تقسیم می شوند. شرایط جهتی به اَشکال مختلطات اختصاص دارند که قضایای تشکیل دهنده قیاس در آن اَشکال، از نوع قضایای موجّهه اند و اما شرایط کمِّی و کیفی، بین اَشکال مختلطات و مطلقات مشترک اند.
شرایط انتاج شکل دوم
شرایط اختصاصی شکل دوم به لحاظ کمّ، کیف و جهت به شرح ذیل است:
← شرط کمّی
تعداد شکل های قیاس مختلط، مانند اَشکال مطلقات چهارتاست. و معیار اول، دوم، سوم و یا چهارم بودن هر شکل نیز دقیقاً مثل مطلقات است؛ یعنی تابع جایگاه حد وسط در موضوع و محمول یا مقدم و تالی است، ولی ضروب آنها بیشتر ازضروب اشکال مطلقات است، با این بیان که هر یک از دو مقدمه قیاس، ممکن است به یکی از اصناف جهات (مرکب یا بسیط) موجه شود؛ پس برای هر ضربی از شکلی به تعداد حاصل ضرب اقسام موجهات در خودش اختلاط متصور است. مثلاً اگر تعداد جهات (چنان که معمول است) سیزده عدد اعتبار شود، حاصل ضرب عدد سیزده (سیزده حالت صغرا) در سیزده (سیزده حالت کبرا) که ۱۶۹ می شود، مجموع مختلطاتِ هر ضربی خواهد بود، ولی شرایطی که در این شکل به حسب جهت، اعتبار شده است عده ای از اختلاطات متصوره را خارج می سازد و برای هر یک از ضرب های شکل دوم پس از اسقاط اختلاط هایی که دو شرط جهتی را ندارند هشتاد و چهار حالت باقی می ماند.
قواعد تعیین جهت در نتایج شکل دوم
...

💡 حاصل دل او دل مرا گردانید هر شکل که خواست آنچنان کرد مرا

💡 به شکل آب رود چون فرو شود به نشیب به سیر باد رود چون برآید از بالا

💡 ز سجده ملکان پیش تخمش اندر هست همه بساط پر از شکل روی و نقش جبین

💡 سودای آن پری کرد، از دیده ها نهانم هرکس خیال ورزد، شکل خیال گیرد

💡 اعیان عالمند ولی کور باطنند بر شکل آدمند ولی دیوزاده‌اند

💡 قد موافق او راست تر ز شکل الف دل مخالف او تنگ تر ز حلقه میم