تفسیر معتزلیان جدید

[ویکی فقه] تفسیر معتزلیان جدید، تفسیر با رویکرد عقلگرایی افراطی است.
برخی از مولفان علوم قرآنی در بیان انواع مکاتب تفسیری و ضمن شرح مکتب تفسیری علمی و اجتماعی، از "معتزلیان جدید" نام برده، می گویند در هند نهضتی به نام "معتزلیان جدید" به رهبری سرسید احمدخان (۱۸۱۷-۱۸۹۸م) پدید آمد که مانند معتزلیان قدیم آزادی استنباط را رواج می داد. معتزلیان جدید این فکر را تبلیغ می کردند که اسلام نه تنها سنگ راه تمدن نیست، بلکه مبادی آن عالی ترین اصول پیشرفت های عقلی، علمی و اجتماعی است. آن ها معتقد بودند قانون همیشگی برای معاملات انسانی نمی توان وضع کرد و باید در همه قوانین نظم دهنده روابط انسانی تجدیدنظر شود؛ بنابراین، تشریع ثابت و دائم را رد کردند. ایشان درباره حدیث، خود را به کلی آزاد کرده و گفتند: حدیث مصدری است که جاودان بودن آن سنگ راه آزادی، پیشرفت و تکامل است.
کاربرد نو معتزلیان
البته اصطلاح «نو معتزلیان» امروزه کاربردهای دیگری هم یافته است که در مباحث کلامی متعرض آن می شوند.

💡 برپایهٔ سخن مقدسی در احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم نوشتهٔ ۹۸۵م؛ در نیشابور معتزلیان آشکارند، ولی تسلط ندارند؛ شیعیان و کرامیان در آنجا جاذبیت دارند؛ اکثریت از آن پیروان ابوحنیفه است، مگر در خورهٔ چاچ، طوس، ابیورد، حومهٔ بخارا. چاچ، طوس، ابیورد، اسفراین و حومهٔ آن شافعی مذهب‌اند و آیین ایشان به کار بسته می‌شود. خطیب‌های شهر، همه شافعی مذهب‌اند.

💡 اشعری در چهل سالگی دچار تردید در افکار و اعتقاداتش شد. او با استادِ خود، جبایی، که از بزرگانِ معتزله در آن زمان به‌شمار می‌رفت، بحث‌هایِ بسیار کرد، چنان‌که همین بحث‌ها دوستیِ این دو را برهم زد و باعث شد اشعری معتزلیان را ترک کند. وی حدودِ دو هفته در منزلِ خویش خلوت گزید و به تفکر در اعتقاداتش پرداخت. وی پس از این دو هفته، خلوتِ خویش را شکست و زمانی که مردم در مسجدِ اعظم بصره برای خواندنِ نماز گرد آمده‌بودند، خطاب به مردم چنین گفت: