دانشنامه اسلامی
[ویکی نور] تاریخ سند معروف به تاریخ معصومی، تألیف سید محمدمعصوم بکری، تاریخ محلی سند در شبهقاره هند میباشد که توسط عمر بن محمد داودپوته تصحیح شده است.
چنانکه از متن کتاب برمیآید، نویسنده کتاب را برای حکام زمانه و از سر حب وطن ننوشته و چنانکه خود گفته: «مدتی است که در خاطر فاتر این معنی خطور میکرده که شمهای از وقایع فتح و احوال حکام سند در قید کتابت درآورد و تتبع آثار و تفحص اخبار نموده، مجموعهای سازد... تا در این ایام که قره عینی و ثمره فوادی میربزرگ باعث تحریر و تألیف و سبب تسویه و تصنیف این نمقه گردیده، علت غایی این وثیقه گشت»، این اثر را برای فرزند نگاشت تا دانش و تجربیات خود را در اختیارش قرار دهد.
این اولین کتابی است که بعد از «چچنامه» راجع به تاریخ سند تألیف شده است و حاوی مطالب تاریخی از ابتدای دوره اسلام تا زمان فتح سند به دست اکبرشاه میباشد. مؤلف اثر، در جنگی که منجر به فتح سند شد، همراه خان خانان بوده و از لحاظ خانوادههای ارغون و ترخان، این کتاب از همه آثار موجود مهمتر است؛ چون اطلاعاتی که در تاریخ معصومی راجع به این دو خانواده آمده، در هیچ کتاب دیگری مفصلتر از اثر مذکور نمیباشد و حتی ابتدای احوال ارغونیان اینچنین در تألیفی دیگر ضبط نشده و نیز هرچه در مآثر رحیمی درباره سند آمده، از این کتاب گرفته شده، بلکه اکثر مطالب عینا از آن نقل شده است.
سال تألیف کتاب ١۰۰٩ق و ده سال پیش از فوت مؤلف بوده است.
کتاب با دو مقدمه از مصحح و مؤلف آغاز و مطالب در چهار جزء، تنظیم شده است.
شیوه نگارش کتاب بسیار ساده، سلیس و روان است و با توجه به اینکه نویسنده خود شاعری زبردست بوده و با روشهای کتابت آشنا بود، اما کتاب خود را از تکلفات شاعرانه مصون داشته است. به همین دلیل اثر او دارای ارزش ادبی زیادی است و یکی از متون متین و دلنشین فارسی بشمار میرود. جملاتش محکم و انشایش عاری از پیچیدگی است. یکی از خصائص سبک انشای آن آوردن کلمات و جمل مترادف و بهکار بردن آیات، احادیث، اشعار و آراستن عبارات به صنایع بدیعی از قبیل تشبیهات، مجازات و استعارات است. بااینهمه در آن حد اعتدال مراعات شده و از حدود لطافت، بلاغت و فصاحت خارج نشده است. فقط در بعضی موارد مانند مقدمه و تثبیت عناوین در آن نثر مسجع بهکار رفته است و بقیه متن از قید تصنعات و تکلفات منشیانه آزاد و بسیار روان است.