در میان اندیشمندان، دربارهٔ زمان آغاز پیدایش تشیع، دیدگاههای متفاوتی وجود دارد که بهطور کلی میتوان آنها را در دو دستهٔ اصلی جای داد: برخی آغاز آن را به دوران پس از رحلت پیامبر اسلام نسبت میدهند. بر اساس این دیدگاهها، رویدادهای مهمی مانند ایام سقیفه، اواخر خلافت عثمان، جنگ جمل، ماجرای حکمیت و حادثهٔ کربلا از دورههای اثرگذار بر تاریخ تشیع بهشمار میآیند. همچنین، وجود شخصیتی به نام عبدالله بن سبا در منابع تاریخی مورد تردید است. با این حال، به نظر میرسد که محدود کردن پیدایش تشیع به یکی از این دورهها، دیدگاه درستی نباشد؛ چرا که بررسی احادیث نبوی نشان میدهد واژهٔ شیعه پیش از هر چیز، در سخنان رسول خدا، محمد مصطفی(ص)، در احادیث متعددی برای اشاره به دوستداران و پیروان علی(ع) به کار رفته است.
در منابع روایی اهل سنت نیز روایات مختلفی دربارهٔ شیعه نقل شده است. به عنوان مثال، مسعودی روایتی از عباس بن عبدالمطلب نقل میکند که گفت: روزی نزد پیامبر(ص) بودیم که علی بن ابیطالب(ع) وارد شد. پیامبر با دیدن او چهرهاش گشاده شد. وقتی علت را پرسیدم، فرمود: «به خدا سوگند، خداوند او را از من بیشتر دوست دارد. هیچ پیامبری نیست مگر این که فرزندانش از نسل خود او هستند، اما فرزندان من پس از من، از نسل علی خواهند بود. در روز قیامت، مردم را به نام خود و نام مادرانشان میخوانند، اما خداوند تنها علی و شیعیانش را به نام خود و نام پدرانشان صدا میزند.»
