مخدوم اعظم

میر محمودشاه عاجز، پدر مخفی بدخشی با آن که یک سیاست‌مدار آواره بود، دیوان اشعارش با نام "چار باغ شاهی" داشت که امکان نشر نیافت. میر محمودشاهِ تاجیک‌تبار و پارسی زبان که نسبش به میر یاربیک خان، اساس‌گذار اُمرای مستقل سدهٔ اخیر بدخشان بود، می‌رسد. شناسنامهٔ مخفی بدخشی در هفت نسل به میر یاربیک خان و یازده نسل به جلال بخارایی معروف به مخدوم اعظم از شهر بخارا بوده است، می‌باشد؛ اما مادر مخفی بدخشی "بی‌بی جهان" نام داشت که از تبار ازبک بوده است.

از سده‌های ۱۱–۱۳ قمری چند یادگار معماری در خاک تاجیکستان بر جای مانده است که از دیدگاهِ روشِ ساخت، بیشتر دنباله‌رویِ شیوهٔ معماری بخارا و هم نمایانگر دورهٔ نابودشدنِ معماری فرارود است. در حصار دسته‌ای از بناهای تاریخی در «ممنوعگاه تاریخ و مدنیت قلعهٔ حصار» نگهداری می‌شود که دارای نشانه‌های فراوان از سدهٔ ۳ پیش از میلاد تا پس از آن است. دروازهٔ قلعه، ارگ بخارا را به یاد می‌آورد که شناسهٔ معماری سدهٔ ۱۲ قمری است. در نزدیکی دِژ دو مدرسه به نام‌های کهنه و نو، و کمی دورتر آرامگاه مخدوم اعظم و مسجد سنگین همه از یادگارهای همین دوره است. مدرسهٔ میرعالم دادخواه در پنجکنت، مقبرهٔ خال‌بایقرا در خاور (شرق) شهر دوشنبه، بارگاه ملااکرم در کولاب، مدرسه‌های میر رجب دادخواه و آییم و آرامگاه لنگر بالا در کان بادام، مسجد چارباغ در خجند، و مدرسه‌های نمازگاه و رستم‌بیک در اوراتپه از دیگر مانده‌های شایان یادآوری در تاجیکستان است