رساله عقائد مذهب شیعه

یکی از تحولات مهم اجتماعی و مذهبی در هزارستان طی دوره غوریان، شیعه شدن هزاره‌ها بود. در این دوره، غوریان به ترویج مذهب شیعه اثناعشری پرداختند و بسیاری از هزاره‌ها این مذهب را پذیرفتند. این تغییر مذهب نقش مهمی در شکل‌گیری هویت فرهنگی و مذهبی هزاره‌ها در طول تاریخ داشته است. حمایت غوریان از مذهب شیعه و تشویق به پیروی از آن باعث تقویت پیوندهای مذهبی و اجتماعی در هزارستان شد.

حکومت صفوی با تکیه بر مفاهیم عرفانی از سویی و تعابیر و تفسیر شریعت از نظرگاه مذهب شیعه از دیگر سو، موفق شد تا پایگاه اجتماعی بسیار گسترده‌ای در خطه‌ای بس وسیع به دست آورد.

بیشتر مردم بیستون پیرو دین اسلام و مذهب شیعه هستند. اقلیت یارسانی نیز ساکن این شهر می‌باشند. زبان ساکنان بیستون کوردی جنوبی و گویش چمچمالی است.

باله نام‌ نیای‌ بزرگ‌ خاندان اسفندیاری بالاوند و بنیان گذار طایفه باله‌ وند بوده.در بسیاری از منابع ایل بالاوند در زمره عشایر کرد به شمار آمده است.. اکثر مردم بالاوند به زبان لکی سخن میگویند و پیرو دین اسلام و مذهب شیعه اثنی‌عشری هستند آن‌ها ساکن ناحیهٔ هُلیلان و زردلان در استان ایلام و بخش سرفیروز آباد، ماهیدشت، قصر شیرین و درودفرامان استان کرمانشاه هستند‌.

زرتشتیان دوران سختی را در زمان حکومت صفویان گذراندند و بارها با آزار و تغییر اجباری دین روبه رو شدند. صفویان می‌خواستند که آنان را مجبور به پذیرش مذهب شیعه کنند. اهل سنت هم مجبور بودند که تشیع را بپذیرند یا کشته شوند.

از نظر زبان‌های گفتاری، همهٔ ساکنین فارسی را در حد تسلط بلدند.بیشتر تنها به فارسی صحبت می‌کنند به جز عدهٔ کمی از مردم محلهٔ بوئین و اکثر مردم محلهٔ میاندشت که علاوه بر زبان گرجی به فارسی نیز صحبت می‌کنند.تمامی مردم این شهر مسلمان و از مذهب شیعه هستند.