اختلاف قرائات در مصاحف

[ویکی فقه] اختلاف قرائت ها به سبب اختلاف مصحف ها را اختلاف قرائات در مصاحف گویند.
بی شک اختلاف مصحف های مناطق مختلف مهم ترین عامل ایجاد اختلاف در قرائت است؛ زیرا مردم هر منطقه ملزم بودند از قاری ویژه خود و قرائت منطبق بر مصحف منطقه خود پیروی کنند.
اختلاف قرائت مصحف های امام
اختلاف قرائت میان مصحف های امام که به دستور عثمان فراهم شده بودند، به این شرح است:۱. اختلاف میان مصحف اهل مدینه و عراق به دوازده حرف محدود بود.۲. اختلاف میان مصحف اهل شام و عراق به حدود چهل حرف منحصر بود.۳. اختلاف میان مصحف اهل کوفه و بصره منحصر به پنج حرف بود.
نمونه اختلافات
نویسنده کتاب المبانی فصل ویژه ای در مقدمه آن ترتیب داده و شمار این اختلاف ها و مواردش را در آن ذکر کرده است.نمونه هایی از این اختلافات عبارتند از:۱. ابن عامر قاری شام، آیه ۱۸۴ سوره آل عمران را این گونه قرائت می کرد: «جاؤو بالبینات و بالزبر»؛ زیرا در مصحف شام این چنین نوشته شده بود؛ اما دیگر قاریان این آیه را «الزبر» (بدون باء) می خواندند.۲. نافع و ابن عامر آیه ۱۳۳ سوره آل عمران را بدون «واو» قرائت می کردند: «سارعوا الی مغفرة من ربکم»؛ زیرا این آیه در مصحف مدینه و شام بدون «واو» ضبط شده بود؛ اما دیگر قاریان این آیه را با «واو» «و سارعوا…» می خواندند؛ زیرا در مصحف های آنان «واو» در ابتدای آیه ضبط شده بود.

💡 و از ابن حصار نقل كرده كه گفته است: ترتيب سوره ها و وضع هر آيه در موضع خودبه وحى بوده، و اين رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) بوده كه مى فرمود آيهفلان را در فلان موضع جاى دهيد، و از نقل متواتر يقين شده كه اين ترتيب به سفارشرسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) بوده، و اصحاب فقط آن را جمع آورى نموده،و آياتش را آنطور كه الا ن در مصاحف ضبط شده، ضبط كردند.

💡 جاؤُ بِالْبَیِّناتِ وَ الزُّبُرِ ای: الکتب المزبورة، و هی المکتوبة، یقال زبور و زبر کرسول و رسل، بقراءت شامی. و در مصاحف شامیان «با» در افزودند. وَ بِالزُّبُرِ معنی همانست، اما تأکید در سخن افزود.

💡 و به سه نفر قريشى گفت: اگر قرائت شما با قرائت زيد بن ثابت اختلاف داشت بهقرائت قريش بنويسيد، زيرا قرآن به زبان قريش ‍نازل شده. اين چهار نفر اين كار را كردند و صحف را در مصحف وارد نمودند. آنگاه عثمانصحف حفصه را به او برگردانيد، و از مصاحف نوشته شده به هر ديارى يكى فرستاد ودستور داد تا بقيه قرآنها را چه در صحف و چه در مصاحف آتش زدند.

💡 تقريباً ابن اثير جزرى (76) و سيوطى (77) درذيل آيه مودّت در سوره شورى حديث فوق را تقريباً با همين الفاظنقل نموده اند، و به گفته سيوطى حديث را ابن انبارى در مصاحف نيز روايت نموده است.

💡 اين واژه به سيزده شكل خوانده مى شود كه چهار شكل آن شهرت دارد: 1. جَبرَيل، مانند سلسبيل، در قراءت حمزه و كسائى. 2. جَبْريل به فتح جيم وحذف همزه، در قراءت ابن كثير و حسن و ابن محيص و نيز قراءت مشهور، يعنى قراءت عاصم به روايت حفص كه در مصاحف كنونى آمده است. 3. جَبْريل مانند قِنذيل در قراءت ساير قاريان (1356). قربطى در تفسير خود ده لغت و آلوسى در روح المعانى سيزده لغت ياد كرده اند(1357).