احتیاط کبیر

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] احتیاط کبیر یعنی عمل به تکالیف الزامی مظنونِ موجود در امارات ظنّیِ کتاب های معتبر و غیر معتبر است.
احتیاط کبیر، مقابل احتیاط صغیر بوده و به معنای احتیاط در اطراف علم اجمالی کبیر است.
منظور از احتیاط کبیر
علم اجمالی به اکبر، کبیر و صغیر تقسیم می شود. دایره علم اجمالی اکبر، تمامی تکالیف الزامی مظنون، مشکوک و موهوم را در بر می گیرد، چه این تکالیف در میان امارات ظنی همانند کتاب های معتبر باشد و چه در غیر آن. دایره علم اجمالی کبیر تنها تکالیف الزامی مظنون موجود در امارات ظنی کتاب های معتبر و غیر معتبر را در بر می گیرد. دایره علم اجمالی صغیر، فقط تکالیف الزامی مظنون موجود در کتاب های معتبر را در بر می گیرد. بنابراین، احتیاط در عمل به تکالیف الزامی مظنون را که در تمام امارات ظنی موجود است احتیاط کبیر می نامند.
نکته
علم اجمالی اکبر، به علم اجمالی کبیر و شک بدوی منحل می گردد.

جمله سازی با احتیاط کبیر

اقدام امیر کبیر در این مورد همراه با احتیاط و دور اندیشی بود. تردید وی به این دلیل بود که می‌دانست دول بیگانه صرفا از سر دلسوزی و نوع‌دوستی یا به دلیل منافع ایران چنین پیشنهادی را نداده‌اند و از جانب آن به دنبال دستیابی به منافع خاصی هستند و صلاح خود را دنبال می‌کنند. از جمله اهدافی که می‌توان به آن اشاره کرد این بود که اتباع بیگانه یا نوکران آنها با دست‌درازی به حقوق مردم، گاه به‌دست مأموران دولتی مؤاخذه می‌شدند و درواقع برای حمایت از حقوق اتباع خود، پیشنهاد دوبارهٔ چنین فرمانی را دادند. البته با توجه به مجموع نامه‌های امیر، او نیز خود به این قضیه معترف شده که حکمرانان و مباشران ولایات، گناهکاران و زیردستان خود را خودسرانه و از روی هوای نفس شکنجه می‌کردند و از طرف دیگر به علت آشوب و هرج و مرجی که در اوایل دوره صدارت امیر وجود داشت، اعمال فشار و شدت در عمل ضروری به نظر می‌رسید و شکنجه، به ویژه در مناطق پرتنش، رایج بود. همچنین راهزنان و تبهکاران، منع شکنجه و اقداماتی در این مورد را به معنای عدالت نمی‌دانستند بلکه چنین اقدامی باعث افزایش جسارت و جرأت در انجام اعمالشان می‌شد و سلب نظم و امنیت بیشتری را در جامعه به دنبال داشت.