احادیث احکام، یکی از اصطلاحات رایج در علم حدیث است و به دسته‌ای از احادیث گفته می‌شود که مانند آیات احکام، به بیان یک یا چند حکم فقهی در موضوعاتی چون نماز، روزه، خرید و فروش، ارث، وصیت و غیره می‌پردازند. در میان اهل سنت، تعداد احادیث احکام کمتر است و به همین دلیل، برای حل مسائل فقهی بیشتر به روش‌های قیاس و استحسان روی آورده‌اند. رشید رضا، نویسنده تفسیر المنار، در این باره اظهار داشته است: از پانصد حدیث فراتر نمی‌رود. اگر بخواهیم احادیث موقوف و مرسل را نیز اضافه کنیم، به چهار هزار حدیث خواهد رسید. تقریباً تمامی احادیث احکام توسط مالک در کتاب موطأ گردآوری شده است. در همین زمینه، شافعی نیز گفته است: همه احادیث احکام به جز سی حدیث را در موطا یافتم و همه آنها را به جز شش حدیث نزد ابن عیینه یافتم.
احادیث احکام
دانشنامه اسلامی
اهل سنت احادیث احکام کمی دارند روی این جهت برای حلّ مسائل فقهی به قیاس و استحسان رو آورده اند. رشید رضا صاحب تفسیر المنار در این باره گفته است:احادیث احکام از پانصد حدیث تجاوز نمی کند اگر به خواهیم گسترش بدهیم احادیث موقوف ومرسل راهم اضافه کنیم چهار هزار خواهد شد. تقریبا همه "احادیث احکام" را مالک در"موطا"جمع آوری کرده است در این باره شافعی گفته است: همه احادیث احکام به جز سی حدیث را در "موطا" یافتم و همه آن هارا جز شش حدیث نزد ابن عیینه یافتم.
احادیث احکام شیعه
ولی شیعه به دلیل این که علاوه بر "احادیث احکام" که شخص پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) بیان فرموده اند احادیث احکام ائمه معصومین (علیهم السّلام) را نیز به عنوان جانشینان برحق آن حضرت دارد که پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) بیان این قسمت را به عهده آن ها گذاشته است چنان چه در حدیثی آمده که: "مردی از امام صادق (علیه السّلام) مساله ای پرسید آن حضرت جوابش را بیان کردند آن گاه گفت: به نظر شما اگر چنین و چنان باشد جوابش چیست؟ فرمود: خاموش باش هر جوابی که من به تو می دهم از فرموده رسول خدا است ما از خود رأیی نداریم لذا دستش در این زمینه باز است مجموعه های حدیثی شیعه هم چون "وسائل الشیعه" و "جامع الاحادیث" بیان گر این حقیقت است.
مستندات مقاله
در تنظیم این مقاله از منابع زیر استفاده شده است: • سبحانی، جعفر،بحوث فی الملل و النحل.• سبحانی، جعفر، الاضواء علی عقاید الشیعة الامامیه.• کنتوری، میر حامد حسین، عبقات الانوار.• دایرة المعارف تشیع.• طباطبایی حکیم، سیدمحمدتقی، الاصول العامة للفقه المقارن.• ابوریه، محمود، الاضواء علی السنة المحمدیه.• موسوی زنجانی، محمد، الکفایه فی علم الدرایه.• طریحی، فخرالدین، جامع المقال.• سخاوی، محمد بن عبدالرحمن، فتح المغیث.
جمله سازی با احادیث احکام
حدیث‌گراها دربرداشت‌ها و استنباط‌های فقهی خود بیشتر به ظاهر احادیث توجه می‌کردند و احکام استنباطی آنها بر پایهٔ متون قرآن و حدیث استوار بود.
