ابن احمد سجستان

دعلج بن احمد بن دعلج السّجستانی، معروف در منابع فارسی به ابن احمد سجستانی و گاهی مختصراً دعلج سجستانی، با نسب السّجستانی (سجستان/سیستان) شناخته می‌شود؛ در تراجم فارسی و عربی او را محدث، معدّل و صاحب «المسند» یاد کرده‌اند. برخی منابع تأکید دارند که وی در ادوار نسبتاً پسین سنی‌های نخستین بغداد می‌زیسته و شهرت او بیشتر در میدان حدیث است. مرگ او در بغداد در سال ۳۵۱ ه‍.ق گزارش شده است. این تاریخ در لغت‌نامه دهخدا و چند منبع تراجم فارسی بازتاب دارد.

دعلج سجستانی را در منابع محققانه محدثی برجسته و راوی سلسله‌روایات (اسناد حدیث) معرفی کرده‌اند؛ مشهورترین اثر منسوب به او «المسند» است و گزارش‌هایی از وقف‌ها و کمک‌های او برای اهل حدیث در مکه و بغداد نیز نقل شده است. منابعی مانند ویکی‌فقه می‌نویسند که او مدتی در مکه اقامت داشت و سپس در بغداد سکنی گزید، و گفته‌اند که عمر طولانی (حتی بیش از صد سال) داشته و برای مجموعه حدیثی‌اش کوشش و ترتیب دیده است.

چند منبع انگلیسی/عربی و پایگاه‌های تخصصی سندیافته اشاره کرده‌اند که دعلج سجستانی در زنجیره‌ی اسناد برخی روایات به‌عنوان راوی معتبر ظاهر شده و بعضی مورّخان او را استاد یا راوی چهره‌هایی مانند ابو الْحاکم نصابوری و دارقطنی (در روایت‌های خاص) دانسته‌اند؛ به‌عبارت دیگر، برخی محققان سنت روایی او را در زنجیره راویان معتبر شناسایی کرده‌اند. با این حال باید توجه داشت که در بستر منابع مدوّن، ابهاماتی در هم‌پوشانی نام‌ها و نسبت‌ها وجود دارد و نباید او را با سایر «السّجستانی»های مشهور (مثل ابو داود السّجستانیِ صاحب «سنن» یا دیگران) خلط کرد.

لغت نامه دهخدا

ابن احمد سجستانی. [ اِ ن ُ اَ م َ دِ س ِ ج ِ ] ( اِخ ) دعلج بن احمدبن دعلج بن عبدالرحمن. معدل و محدث، صاحب کتاب مسند. وفات او در بغداد به سال 351 هَ.ق.