ابومحمد اسحاق بن شیخِ اجل، ابوعبدالله محمد بن مؤید بن علی بن اسماعیل بن ابوطالب، معروف به رفیع‌الدین، در سال ۵۸۲ هجری قمری در مصر دیده به جهان گشود و در شب هفدهم جمادی‌الاولی سال ۶۲۳ قمری در قاهره درگذشت. پیکر او را در دامنه‌ی کوه مقطم به خاک سپردند. رفیع‌الدین اسحاق دانش‌آموزی را از همان دیار مصر آغاز کرد و از محضر استادان آن سامان بهره برد. آن‌گاه در پی طلب علم به شام سفر کرد و در آنجا از ابوحفص عمر بن معمر بغدادی دارقزی، مشهور به ابن‌طبرزد ـ که در سال ۵۱۶ در بغداد زاده شده و در سال ۶۰۷ در همان شهر درگذشته بود ـ حدیث شنید. ابن‌طبرزد از برادرش ابوالبقاء و دیگر عالمان بغداد دانش آموخته بود و از محدثان برجسته‌ای به شمار می‌رفت که در بسیاری از شهرها از جمله بغداد، اربل، حران، حلب و دمشق به تدریس اشتغال داشت. پس از دمشق، رفیع‌الدین راهی بغداد شد و در آنجا از شاگردان و راویان ابوبکر محمد بن عبدالباقی بغدادی قاضی مارستان ـ که در سال ۵۳۵ وفات یافته بود ـ بهره گرفت. همچنین در شهر واسط از ابوالفتح محمد بن احمد بن بختیار، معروف به ابن‌مندائی ـ که در سال ۵۱۷ در واسط متولد شده و در سال ۶۰۵ در همانجا درگذشته بود ـ کسب فیض کرد.
پس از طی این مراحل علمی، رفیع‌الدین در فاصله‌ی سال‌های ۵۹۰ تا ۶۰۰ قمری به ایران سفر کرد. بر اساس گفته‌ی منذری، وی در اصفهان از ام‌هانی عفیفه دختر ابوبکر احمد بن ابوععبدالرحمان اصفهانی فارفانی ـ که بین سال‌های ۵۱۰ تا ۶۰۶ می‌زیسته ـ و نیز از راویانی چون زاهر بن احمد بن ابوطاهر ثقفی اصفهانی ـ که بین سال‌های ۵۲۱ تا ۶۰۷ زندگی کرده‌است ـ استماع حدیث نمود. رفیع‌الدین پس از سفر به همدان و اصفهان ـ که زادگاه پدرانش بود ـ و حضور در مجالس بزرگان علم، در همین سال‌ها به منصب قضاوت ابرقوه منصوب گردید. با توجه به اینکه تولد پسر بزرگش، ذاکر، در سال ۶۰۶ یا ۶۰۷ قمری در ابرقوه روی داده، مسلم است که وی پیش از این تاریخ در این شهر سکونت گزیده بود.
