الذى

واژهٔ یَد در زبان عربی در اصل به معنای دست است. با این حال، در متون مختلف از جمله متون دینی و ادبی، این واژه در معانی مجازی و استعاری دیگری نیز به کار رفته است. باید توجه داشت که این کاربردهای گوناگون، معنای حقیقی واژه را دگرگون نمی‌سازند، بلکه از باب استعاره و با توجه به نقش محوری دست در انجام اموری مانند بخشش، قدرت، تصرف و کنترل، شکل گرفته‌اند. بنابراین، «ید» تنها یک معنای اصلی دارد و سایر معانی، استعاره‌هایی برگرفته از شؤون و عملکردهای دست هستند.

در ساختارهای اضافی، شکل این واژه ممکن است دچار تغییر شود. برای مثال، صورت اصلی «یَدَیْن» (به معنای دو دست) هنگامی که به صورت مضاف به کار می‌رود، نون پایانی خود را از دست می‌دهد و به صورت «یَدَیْ» درمی‌آید. این قاعده در ترکیب‌هایی مانند «بَیْنَ یَدَیْ» (پیشاپیش، پیش از) مشاهده می‌شود که در آن، «بین دو دست» به صورت استعاری برای اشاره به «پیش‌رو»، «مقابل» یا «آینده» به کار می‌رود.

همین اصل در مورد سایر صیغه‌های این واژه نیز صادق است. عباراتی مانند «بَیْنَ أَیْدِینَا» (پیش‌روی ما)، «بَیْنَ أَیْدِیکُمْ» (پیش‌روی شما) و «بَیْنَ أَیْدِیهِمْ» (پیش‌روی آنان)، همگی از ترکیب «بین أیدی» مشتق شده‌اند که خود شکل مضاف‌الیه‌شدهٔ «أَیْدِین» (دو دست‌ها) است و با حذف نون، به صورت «أَیْدِی» درآمده است. این عبارت نیز به‌صورت استعاری بر مفهوم «آنچه در جلو و در برابر است» دلالت دارد و بر پایهٔ معنای اصلی واژه یعنی «دست» استوار است.

دانشنامه اسلامی

[ویکی الکتاب] معنی یَدِهِ: دستش (برای کلمه ید معانی زیادی غیر از دست ذکر کردهاند، و لیکن باید دانست که این کلمه دارای چند معنا نیست بلکه تنها به معنای دست است و در سایر معانی بطور استعاره بکار میرود. چون آن معانی اموری هستند که از شؤون مربوط به دست میباشند، مانند انفاق و س...
معنی یَدِیَ: دستم (در اصل "یدین"بوده که چون مضاف واقع شده نون آن حذف گردیده است. برای کلمه ید معانی زیادی غیر از دست ذکر کردهاند، و لیکن باید دانست که این کلمه دارای چند معنا نیست بلکه تنها به معنای دست است و در سایر معانی بطور استعاره بکار میرود. چون آن معانی...
معنی بَیْنَ أَیْدِیکُمْ: پیش روی شما - جلوی شما - در مقابلتان(در اصل "أَیْدِین"بوده که چون مضاف واقع شده نون آن حذف گردیده است در عباراتی نظیر"بَیْنَ أَیْدِیهِمْ"بین دو دست استعاره از پیش رو، مقابل یا آینده می باشد.برای کلمه ید معانی زیادی غیر از دست ذکر کردهاند، و لیکن با...
معنی بَیْنَ أَیْدِینَا: پیش روی ما - جلوی ما - در مقابل ما (در اصل "أَیْدِین"بوده که چون مضاف واقع شده نون آن حذف گردیده است در عباراتی نظیر"بَیْنَ أَیْدِیهِمْ"بین دو دست استعاره از پیش رو، مقابل یا آینده می باشد.برای کلمه ید معانی زیادی غیر از دست ذکر کردهاند، و لیکن بای...
معنی بَیْنَ أَیْدِیهِمْ: پیش روی آنان (در اصل "أَیْدِین"بوده که چون مضاف واقع شده نون آن حذف گردیده است در عباراتی نظیر"بَیْنَ أَیْدِیهِمْ"بین دو دست استعاره از پیش رو، مقابل یا آینده می باشد.برای کلمه ید معانی زیادی غیر از دست ذکر کردهاند، و لیکن باید دانست که این کلمه دا...
معنی بَیْنَ یَدَیْ: پیشاپیش - پیش از(در اصل "یدین"بوده که چون مضاف واقع شده نون آن حذف گردیده است در عباراتی نظیر"بین یدیه "بین دو دست استعاره از پیش رو، مقابل یا آینده می باشد.برای کلمه ید معانی زیادی غیر از دست ذکر کردهاند، و لیکن باید دانست که این کلمه دارای چند مع...
معنی بَیْنَ یَدَیَّ: پیش از من (در اصل "یدین"بوده که چون مضاف واقع شده نون آن حذف گردیده است. برای کلمه ید معانی زیادی غیر از دست ذکر کردهاند، و لیکن باید دانست که این کلمه دارای چند معنا نیست بلکه تنها به معنای دست است و در سایر معانی بطور استعاره بکار میرود. چون آن...
معنی بَیْنَ یَدَیْهِ: پیش از خود (در اصل "یدین"بوده که چون مضاف واقع شده نون آن حذف گردیده است. برای کلمه ید معانی زیادی غیر از دست ذکر کردهاند، و لیکن باید دانست که این کلمه دارای چند معنا نیست بلکه تنها به معنای دست است و در سایر معانی بطور استعاره بکار میرود. چون آن...
معنی بَیْنَ یَدَیْهَا: روبروی آن - در حضور آن (در اصل "یدین"بوده که چون مضاف واقع شده نون آن حذف گردیده است. برای کلمه ید معانی زیادی غیر از دست ذکر کردهاند، و لیکن باید دانست که این کلمه دارای چند معنا نیست بلکه تنها به معنای دست است و در سایر معانی بطور استعاره بکار می...
معنی کَثِیرٍ: بسیار زیاد (منظور از کلمه کثیر در قرآن از عدد هشتاد (در عبارت "لقد نصرکم الله فی مواطن کثیرة و عدد مواطنی که خدای تعالی مسلمین را (در جنگ ها )یاری نمود طبق روایتی از امام هادی هشتاد مورد بوده است )تا عددی است که از شمار بیرون باشد، و انتها نداشته ب...
معنی کَثِیرَةٌ: بسیار زیاد (منظور از کلمه کثیر در قرآن از عدد هشتاد (در عبارت "لقد نصرکم الله فی مواطن کثیرة و عدد مواطنی که خدای تعالی مسلمین را (در جنگ ها )یاری نمود طبق روایتی از امام هادی هشتاد مورد بوده است )تا عددی است که از شمار بیرون باشد، و انتها نداشته ب...
تکرار در قرآن: ۳۰۴(بار)