نظام نوشتاری

نظام نوشتاری، که در زبان‌شناسی با عنوان خط شناخته می‌شود، به مجموعه قواعد و علائمی اطلاق می‌گردد که برای بازنمایی آوایی یا معنایی یک زبان به کار می‌رود. این نظام‌ها از تنوع شگرفی برخوردارند و در طول تاریخ تحولات گوناگونی را پشت سر گذاشته‌اند. از ابتدایی‌ترین اشکال آن که ممکن بود صرفاً به ثبت مفاهیم کلی بپردازند تا نظام‌های پیچیده‌تر که دقت فراوانی در نمایش صداها و ساختارهای زبانی دارند، خط همواره ابزاری حیاتی برای حفظ، انتقال و توسعه دانش بشری بوده است. تحلیل نظام‌های نوشتاری از منظر زبان‌شناختی، به درک عمیق‌تری از ساختار زبان، تاریخچه تکامل آن و رابطه متقابل بین گفتار و نوشتار منجر می‌شود.

خطوط را می‌توان بر اساس مبنای اصلی بازنمایی آن‌ها به دسته‌های گوناگونی تقسیم کرد. خطوط واژگانی (logographic) که هر علامت نماینده یک کلمه یا تکواژ است (مانند برخی از حروف چینی)، خطوط هجانگار (syllabic) که هر علامت نمایانگر یک هجا است (مانند خط میخی)، و خطوط آوایی (alphabetic) که هر علامت (حرف) نماینده یک واکه یا همخوان منفرد است (مانند خط لاتین)، از مهم‌ترین این دسته‌بندی‌ها محسوب می‌شوند. در خطوط آوایی نیز خود تمایزهایی وجود دارد؛ برخی مانند خط عربی و عبری عمدتاً همخوان‌ها را نشان می‌دهند و نحوه تلفظ واکه‌ها با نشانه‌های اضافی یا بافت جمله مشخص می‌شود (خطوط ابجد)، در حالی که برخی دیگر مانند خط فارسی و لاتین، هم واکه‌ها و هم همخوان‌ها را به صورت استاندارد بازنمایی می‌کنند.