خلیل فراهیدی

خلیل بن احمد فراهیدی، از برجسته‌ترین چهره‌های دانش زبان و ادب عرب، بنا بر برخی روایات، تولدش مصادف با یک قرن پس از هجرت پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) بوده است. نام پدر ایشان، احمد، مورد توجه مفسران و مورخان قرار گرفته است؛ چنانکه مبرد نحوی بزرگ اظهار داشته است که تحقیقات کاوشگران علوم بر این باور است که ایشان اولین فردی بود که پس از پیامبر اکرم (ص)، نام احمد را بر خود داشت. این هم‌نامی، از کرامات و فضائل ویژه خلیل دانسته شده است، فضائلی که با هوش سرشار، وسعت دانش و زهد مثال‌زدنی او ملازمت داشت. شهرت خلیل به عنوان امامی در فضل و زهد، گواهی بر منزلت رفیع او در میان همگان است.

مقام علمی و عرفانی خلیل بن احمد با تعهد عمیق مذهبی ایشان همراه بود؛ ایشان از پیروان مذهب تشیع بوده است. این دیدگاه را می‌توان به وضوح از سخنان پرمغز و زیبایی که خلیل در وصف مقام و منزلت امام علی علیه‌السلام بیان نموده است، استنباط کرد. علامه مامقانی در ذیل این نقل قول، به زیبایی به اهمیت این سخنان اشاره کرده و آن‌ها را شایسته تجلیل و نگارش با نور بر روی حور می‌داند. همچنین، در تبیین مفهوم هم‌گرایی و گرایش به هم‌نوع، به شعر مشهور منسوب به ایشان استشهاد می‌شود: «وَ کُلُّ شَکلٍ لِشَکلِهِ آْلَفٌ × أَمَا تَرَى الْفِیلَ یَأْلَفُ الْفِیلا» (هر شکلی به شکل خود مایل و هم‌سو است؛ آیا نمی‌بینی فیل را که با فیل الفت می‌گیرد؟)، که این خود می‌تواند اشاره‌ای لطیف به ارتباط میان اولیای الهی و پیروانشان باشد.