تئودوسیوس یکم، که به تئودوسیوس بزرگ نیز شناخته می‌شود، از تاریخ ۱۱ ژانویه ۳۴۷ تا ۱۷ ژانویه ۳۹۵ زندگی کرد و بین سال‌های ۳۷۹ تا ۳۹۵ میلادی به عنوان امپراتور روم خدمت کرد. او در دوران حکمرانی خود موفق شد در جنگ گوتیک (۳۷۶–۳۸۲)، که جنگی تعیین‌کننده بود، پیروز شود و همچنین به تثبیت اعتقادنامه نیقیه به‌عنوان آموزه‌ی رسمی مسیحیت کمک کند. او آخرین امپراتوری بود که بر تمام قلمرو روم فرمانروایی داشت، پیش از آنکه این امپراتوری برای همیشه به دو بخش مستقل، یعنی امپراتوری روم غربی و امپراتوری روم شرقی (بیزانس)، تقسیم شود.
در هیسپانیا (اسپانیا امروزی) به دنیا آمد و پسر فلاویوس تئودوسیوس، یکی از ژنرال‌های برجسته‌ی روم، بود. تحت هدایت پدرش، مراحل ترقی در ارتش روم را طی کرد و در سال ۳۷۴ فرماندهی مستقل موئسیا را به دست آورد، جایی که توانست در برابر مهاجمان سارمات‌ها موفق شود. با این حال، شرایط پیچیده‌ای موجب بازنشستگی او شد، و اندکی بعد پدرش در شرایطی مبهم اعدام گردید. پس از مدتی و در پی دسیسه‌ها و تحولات داخلی در دربار امپراتور گراتیان، تئودوسیوس توانست موقعیت خود را بازیابد.
در سال ۳۷۹، پس از کشته‌شدن امپراتور روم شرقی، والنس، در نبرد آدریانوپل (۳۷۸) توسط گوت‌ها، امپراتور گراتیان وی را به عنوان جانشین منصوب کرد و وظیفه مقابله با وضعیت اضطراری نظامی آن زمان را به او سپرد. منابع محدود امپراطور جدید و ارتش‌های تحلیل‌رفته مانع از نابودی کامل مهاجمان شدند؛ لذا در سال ۳۸۲ توافق حاصل شد که به گوت‌ها اجازه دهد به عنوان متحدان مستقل امپراتوری در جنوب دانوب سکونت کنند. در سال ۳۸۶ نیز وی توانست با شاهنشاهی ساسانی توافقی تاریخی امضا کند که منجر به تقسیم ارمنستان بزرگ شد و صلح بلندمدتی میان دو قدرت را تضمین کرد.
