جعاله

[ویکی فقه] التزام به پرداخت عوضی معلوم در ازای انجام دادن کاری را جُعاله می گویند.جعاله، عنوان بابی مستقل در فقه است که از احکام آن در این باب به تفصیل سخن گفته اند.
گاهی التزام به پرداخت اجرت (عِوَض ) در برابر انجام دادن کارِ حلالِ موردنظر و گاهی عقد یا صیغه ای که دلالت بر این التزام نماید، جعاله خوانده شده است. شافعیان جعاله را تعهد به دادن عِوَضی معلوم در برابر انجام دادن کاری معین، یا کاری مجهول که آگاهی از مقدارِ آن دشوار است، تعریف کرده اند. به نظر مالکیان، جعاله اجاره منفعتی است که احتمال دستیابی به آن زیاد است. به تعبیر برخی حنبلیان، جعاله مقرر کردن مالی به ازای انجام دادن کاری معلوم یا مجهول برای مدتی مجهول است. 
واژه شناسی
جعاله با کسر، فتح و ضمّ ج، از ریشه عربی ج ع ل، به معنای چیزی است که به شخصی در مقابل انجام دادن کاری پرداخت می شود.جَعاله به معنای رشوه یا مالی که به کسی داده می شود تا به جای شخصی دیگر در میدان جهاد حاضر شود، و جِعاله یا جُعاله به معنای تکه پارچه ای که با آن ظرف را از روی آتش برمی دارند، نیز به کار رفته است. مفهوم جعاله در اصطلاح فقه و حقوق، نزدیک به معنای لغوی آن است.
پیشینه
جعاله پیش از اسلام نیز وجود داشته است، از جمله التزام حضرت یوسف را به دادن یک بار شتر به یابنده پیمانه، که در قرآن آمده، می توان نمونه ای از جعاله دانست. 
دراحادیث
...
[ویکی اهل البیت] پاداش معینی را که در برابر کار حلال و عقلایی بر عهده می گیرند، «جعاله» می گویند. کسی را که چنین تعهدی می کند، «جاعل» (کارفرما)، انجام دهنده کار را «عامل» (پیمان کار) و پاداش تعهد شده را «جُعل» یا «جَعیله» می نامند.
در کارهای خدماتی، گاهی میان طرفین از نظر تعیین مدت و اجرت و چگونگی انجام کار، توافق صورت می گیرد که بدان، «قرارداد اجاره» می گویند. گاهی دیگر چنین توافقی ممکن نیست و از پیش نمی توان مدت کار و چگونگی انجام و پاداش مناسب آن را به درستی تعیین کرد؛ مثل کسی که چیزی گم کرده و برای یافتن آن مژدگانی تعیین می کند، یا کسی که می خواهد بنا یا تعمیر ساختمانی را به شخصی معین یا نامعین واگذارد و در برابر، پرداخت وجهی را متعهد می شود. در این گونه موارد، کارفرما تنها به نتیجه مورد نظر توجه دارد و به سادگی یا دشواری و چگونگی انجام کار توجهی ندارد.
نیاز جامعه به چنین توافق هایی، اجتناب ناپذیر است. اسلام نیز آن را به عنوان «جعاله» مورد تأیید قرار داده است. امروزه بیشتر کارهای بزرگ خدماتی، عمرانی یا تأسیساتی؛ مانند راه سازی، ساختمان سازی، راه اندازی کارخانه، حفاری و حمل و نقل، که به صورت مناقصه برگزار می شود، بر اساس «جُعاله» است. شرکت های بزرگ پیمان کاری نیز برای همین منظور به وجود آمده اند.
الف) اگر عامل فسخ کند، هیچ گونه استحقاقی ندارد.
ب) اگر جاعل فسخ کند، عامل به مقدار کاری که انجام داده، مستحق پاداش است.
تذکر: عامل، پس از اشتغال به کار در صورتی می تواند جعاله را فسخ کند که رهاکردنش موجب ضرر جاعل نشود. در غیر این صورت، اتمام کار واجب است و ترکش، موجب غرامت.
جعاله بر دو نوع «عام» و «خاص» است:
[ویکی فقه] جعاله (فقه). التزام به پرداخت عوضی معلوم در ازای انجام دادن کاری را جُعاله می گویند.جعاله، عنوان بابی مستقل در فقه است که از احکام آن در این باب به تفصیل سخن گفته اند.
گاهی التزام به پرداخت اجرت (عِوَض ) در برابر انجام دادن کارِ حلالِ موردنظر 
محمدحسن بن باقر نجفی، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج ۳۵، ص ۱۸۷، بیروت ۱۹۸۱.
جعاله با کسر، فتح و ضمّ ج، از ریشه عربی ج ع ل، به معنای چیزی است که به شخصی در مقابل انجام دادن کاری پرداخت می شود.جَعاله به معنای رشوه یا مالی که به کسی داده می شود تا به جای شخصی دیگر در میدان جهاد حاضر شود، و جِعاله یا جُعاله به معنای تکه پارچه ای که با آن ظرف را از روی آتش برمی دارند، نیز به کار رفته است. 
ابن قتیبه، غریب الحدیث، ذیل «جعل »، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
جعاله پیش از اسلام نیز وجود داشته است، از جمله التزام حضرت یوسف را به دادن یک بار شتر به یابنده پیمانه، که در قرآن آمده، 
یوسف /سوره۱۲، آیه۷۲. 
...
[ویکی فقه] جعاله (قرآن). جعاله، التزام شخصی به صورت ایقاع به پرداخت اجرت معلوم در عملی است. ملتزم را جاعل و طرف را عامل و اجرت را جعل و حق الجعالة گویند. در این مدخل از جمله «لمن جاء به حمل بعیر» استفاده شده است.
کاری که در جعاله صورت می گیرد می تواند فی الجمله، و نه از تمام جهات، نامعلوم باشد. همچنین جعاله در باره کار نامشروع یا غیر عقلایی باطل است.به نظر فقهای شیعه و اهل سنّت، در کارهایی که فقط برای انجام دهنده کار سودمند است، مانند عبادات واجب بدنی، از جمله نماز و روزه، گرفتن اجرت به روش جعاله جایز نیست؛ اما، در کارهای مستحب یا واجبی که فایده آن به دیگران هم می رسد، مانند اذان و جهاد و قضا و امامت، جعاله جایز است.
← معامله مشروع
۱. ↑ ترمینولوژی حقوق، ص۱۹۶.۲. ↑ یوسف/سوره۱۲، آیه۷۲. 
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «جعاله».