سلوکیان

امپراتوری سلوکی یک دولت یونانی بود که پس از مرگ اسکندر مقدونی و در عصر هلنیستی، از سال ۳۱۲ پیش از میلاد تا ۶۳ پیش از میلاد بر مناطقی از غرب آسیا حکومت کرد. این امپراتوری در اوج وسعت خود شامل کشورهای امروزی ایران، عراق، کویت، افغانستان، سوریه، اسرائیل و بخش‌هایی از ترکمنستان و ترکیه بود.

تاریخچه

پس از مرگ اسکندر مقدونی در سال ۳۲۳ پیش از میلاد و عدم تعیین جانشین، امپراتوری او دچار آشوب و درگیری‌های فراوان شد. یکی از سرداران او، سلوکوس، سرزمین‌های آسیایی را تحت کنترل خود درآورد و سلسله سلوکیان را بنیان نهاد. سلوکوس پس از تصرف بین‌النهرین در سال ۳۱۲ پیش از میلاد، نفوذ خود را در سراسر منطقه گسترش داد و توانست مناطق قبلی شاهنشاهی هخامنشی و اسکندر را زیر یک پرچم متحد کند.

امپراتوری سلوکی به چهار دوره تقسیم می‌شود:

دوره گسترش و ثبات نسبی (۳۱۲–۲۶۱ پیش از میلاد): در این دوره، سلوکوس و جانشینانش به گسترش قلمرو و تأسیس شهرها و مستعمرات جدید پرداختند.

دوره انقباض و درگیری‌های داخلی (۲۶۱–۲۲۳ پیش از میلاد): جنگ‌های داخلی و درگیری با دودمان بطلمیوسی در مصر باعث زوال قدرت این امپراطوری شد.

احیای امپراتوری (۲۲۳–۱۶۴ پیش از میلاد): آنتیوخوس سوم تلاش کرد تا قدرت سلوکیان را احیا کند و موفق به تصرف مجدد برخی از مناطق شد، اما در نهایت با شکست‌هایی از رومیان مواجه شد.

سقوط تدریجی و فروپاشی نهایی (۱۶۴–۶۳ پیش از میلاد): با وقوع جنگ‌های داخلی و سرکوب‌های خارجی، سلوکیان به تدریج قدرت خود را از دست دادند و سرانجام در سال ۶۳ پیش از میلاد توسط روم از بین رفتند.

فرهنگ و جامعه

سلوکیان یکی از بزرگ‌ترین مراکز تمدن هلنیستی بودند و به‌طور گسترده‌ای فرهنگ و زبان یونانی را ترویج کردند. آن‌ها با بومیان مناطق تحت سلطه خود، به‌ویژه در ایران، تعامل داشتند و به فرهنگ‌های محلی احترام می‌گذاشتند. با این حال، زبان و فرهنگ یونانی در اداره امور و نظام اجتماعی اهمیت بالایی داشت. یونانی‌ها به عنوان طبقه ممتاز در امپراتوری سلوکی به شمار می‌رفتند و مهاجرت‌های گسترده‌ای از یونان به این مناطق صورت گرفت.

جنگ‌ها و نبردها

امپراتوری سلوکی در طول تاریخ خود درگیر جنگ‌های متعددی با دشمنان خارجی، به ویژه با دودمان بطلمیوسی و اشکانیان بود. این جنگ‌ها به‌ویژه در تلاش برای کنترل مناطق استراتژیک و تجاری در خاور نزدیک و آسیای میانه مهم بودند.

تصویر معنی سلوکیان

لغت نامه دهخدا

سلوکیان. [ س ِ ] ( اِخ ) ج ِ سلوکی. منسوب به سلوکوس. سلسله ای از مقدونیان که پس از اسکندر در ایران تشکیل شد ( 312 - 50 ق.م. ).مؤسس این سلسله سلوکوس اول است. سلوکیان که جانشین هخامنشیان گردیدند و تقریباً جمیع متصرفات آنان را در دست داشتند و بخش اعظم اصول تشکیلات خود را از ایشان اقتباس کردند، مجبور بودند که هدفی را برگزینند که اسلاف ایشان هرگز بدان دسترسی نیافتند و آن عبارت بود از وحدت پادشاهی با وجود تنوع ملل و تمدنهای مختلف آن، ولی سلوکیان هم بدین هدف نرسیدند همه اموری که بتدریج شاهنشاهی هخامنشی را تضعیف کرد، و عاقبت موجب انقراض اسف آور آن سلسله گردید، دامنگیر سلوکیان نیز شد. جنگهایی که آنان با سلسله های دیگر کردند نخست با مقدونیه و مصر سپس با پارتیان و رومیان، محاربات ایشان برای جلوگیری از تمایلات تجزیه طلبی بعضی ممالکی که در زمره متصرفاتشان بود، مساعیی که برای مطیع نگاه داشتن والیان خود بکار می بردند، توطئه های دربارو رقابتهای مدعیانی که غالباً منجر به قتل میگردید،شاهان این سلسله در قرن دوم ق.م. از بکار بردن طلا که راه فساد را بازمیکرد، خودداری نداشتند. آنان بسناتورهای رومی برای دخالت قشون روم ضد دشمنان خود رشوه میدادند. اما چون پیروزی بدست می آمد، رومیان دیگر ممالک آنان را ترک نمیکردند. و سلوکیان پس از دیری فهمیدند که خود آنان مشرق را تسلیم رومیان کرده اند. محقق است که بعضی شاهان ایشان، از جمله آنتیوخوس سوم برای ترمیم شاهنشاهی خود فعالیت بسیار و کوشش قابل توجه کردند، ولی از متوقف ساختن استیلای دو قوه ای که ازضعف ایشان استفاده میکردند عاجز بودند: قوه تدریجی و بطی ولی مستمر ایرانیان، و قوه روم که سابقاً در آغاز قرن دوم ضربتی علاج ناپذیر بشاهنشاهی سلوکی وارد آورده بود. اسامی شاهان این سلسله عبارت است از:
سلوکوس اول جلوس 312 ق.م.
آنتیوخوس اول جلوس 281 ق.م.
آنتیوخوس دوم جلوس 261 ق.م.
دمتریوس اول سوتر ( منجی ) جلوس 162 ق.م.
الکساندر باکدس جلوس 150 ق.م.
دمتریویس دوم - نیکاتور ( فاتح ) بار اول جلوس 145 - 149 ق.م. بار دوم 139 - 125 ق.م.
آنتیوخوس ششم دیونیوس اپیفانس - جلوس 142 ق.م.
آنتیوخوس هفتم سیدت جلوس 138 ق.م.
الکساندر زی نباس جلوس 128 - 123 ق.م.آنیتوخوس هشتم، گری پس جلوس 125 -96 ق.م.
آنتیوخوس نهم، سیزنبکس جلوس 116 - 95 ق.م.
سلوکوس ششم اپیفانس جلوس 96 - 95 ق.م.

دانشنامه آزاد فارسی

سُلوکیان (Seleucid Kingdom)
(یا: سلوکیه) نام سلسله ای باستانی از بقایای امپراتوری اسکندر مقدونی، پایه گذاری شده توسط سِلوکوس اوّل نیکاتور(حک: ۳۱۲ ـ ۲۶۴پ م). قلمرو این امپراتوری در اوج شکوفایی از تراس (تراکیه)در اروپا تا مرز هِند امتداد داشت. سِلوکوس که از سرداران ارشد اسکندر بود در ۳۲۱ پ م، یعنی دو سال پس از مرگ اسکندر، ساتراپ (فرماندار) بابِلشد. در مبارزۀ طولانی قدرت بین سرداران اسکندر برای تصاحب امپراتوری در حال فروپاشی وی، سِلوکوس جانب بطلمیوس اولزمامدار مصر را علیه آنتیگونوس اولجانشین اسکندر در مقدونیهگرفت، چون آنتیگونوس او را از بابِل بیرون رانده بود. در ۳۱۲ پ م سِلوکوس با استفاده از نیرویی که بطلمیوس در اختیارش قرار داده بود توانست دِمِتریوسرا در غزهشکست دهد و در همان سال با نیروی اندکی که در اختیار داشت بابِل را تصرف و امپراتوری سِلوکیّه را پایه گذاری کرد. پس از مستحکم ساختن پایه های امپراتوری، سِلوکوس از ۳۰۵ پ م قلمروِ خود را در شرق به سمت رودخانۀ سِندو در غرب به سمت سوریه و آناتولیگسترش داد و در همین منطقه بود که به دست بطلمیوس سِرائونوس، پسر نافرمان بطلمیوس اول، کشته شد. پس از سِلوکوس به ترتیب آنتیوخوسِ اوّل سوتِر، آنتیوخوس دوم، سِلوکوس دوم، سِلوکوس سوّم و آنتیوخوس سوم، موسوم به آنتیوخوس کبیر، از ۲۸۱ تا ۱۸۷ پ م بر سِلوکیّه فرمانروایی کردند. در دورۀ حکومت آنتیوخوس کبیر در بسیاری از اصلاحات سیاسی، که با الهام گرفتن از ساختار قدرت در امپراتوری ایران باستان توسط اسکندر به عمل آمده بود، برای از میان بردن رقابت بین مقامات سیاسی و نظامی، بازنگری شد. امپراتوری سِلوکیّه توسّط مقامات محلی که اِسترات اِگوی نامیده می شدند و قدرت نظامی و اداری در اختیار داشتند، اداره می شد. مراکز این امپراتوری در ساریدوسدر غرب و سِلوکیّهدر کنار دَجله در شرق قرار داشت. امپراتوری سِلوکیّه مرکز مهمی برای رواج و رونق گرفتن فرهنگ و تمدن یونان بود و در سلطۀ این امپراتوری فرهنگ یونان بر فرهنگ بومی ملل خاورمیانه چیره شد. در حکومت سلوکی ها، طبقه ای از اشراف یونانی هستۀ اصلی قدرت در این امپراتوری را در اختیار داشتند. مقاومت دربرابر فرهنگ یونانی در میان ملل خاورمیانه در دورۀ آنتیوخوِس چهارم (حک: ۱۷۵ ـ ۱۶۳ پ م) آغاز شد. امپراتوری سِلوکیّه پس از تحمل اولین شکست از ارتش روم در ۱۹۰پ م، به سرعت روبه زوال گذاشت و سرانجام در ۶۴ پ م به تصرّف کامل رومی ها درآمد.

ویکی واژه

سلوکی. منسوب به سلوکوس. سلسله ای از مقدونیان که پس از اسکندر در ایران تشکیل شد (312 - 50 ق.م.).مؤسس این سلسله سلوکوس اول است. سلوکیان جانشین هخامنشیان گردیدند.

جملاتی از کلمه سلوکیان

آیگای در ابتدا جزئی از قلمرو لودیه و سپس قلمرو هخامنشیان بود. در آغاز قرن سوم ق.م.، آیگای به بخشی از قلمرو پرگامون تبدیل شد. برای مدتی تحت سلطهٔ سلوکیان درآمد و در نهایت در ۲۱۸ ق.م. مجدداً توسط آتالوس اول تسخیر شد.

آزادسازی آتروپاتکان به سری اقداماتی گفته می‌شود که آرباس سومین پادشاه آتروپاتکان علیه سلوکیان انجام داد وباری آتروپاتکان را از زیرسلطه سلوکیان در آورد

مناطق کاشمر و نیشابور در دوران شاهنشاهی اشکانی از نواحی حاصل‌خیز ایران به‌شمار می‌رفته و از آنجا که فرمانروایان اشکانی نسبت به حاکمان پیش از خود؛ یعنی سلوکیان اهمیت به‌مراتب زیادی برای دین مزدیسنا قائل بودند، سرو کشمر و آتشگاه آن را که یادگار زرتشت محسوب می‌شد مورد توجه بالایی قرار دادند.