گنبد

گنبد. [ گُم ْ ب َ ] ( اِ ) پهلوی گومبت ( گنبد، قبه ) در تهران و اراک ( سلطان آباد ) گنبذ، معرب آن «جنبذ» معجم البلدان در «جنبذ» و «جنبذه » اصلاً از آرامی و سریانی مأخوذ است. ( حاشیه برهان قاطع چ معین ). نوعی از عمارت باشد مدور که از خشت و گل و آجر پوشند. ( برهان ) ( آنندراج ). لفظ دیگر فارسیش دیر است. ( فرهنگ نظام ). جُنبُد. جُنبُده یا جُنبَد. قُبَّه.

دهی است از دهستان چاربلوک بخش سیمینه رود شهرستان همدان کنار شوسه همدان- ملایر کوهستانی سردسیر دارای ۱۶۲٠ تن سکنه محصول غله بنشن انگور و لبنیات صنعت دستی آن قالی بافی.
( اسم ) ۱ - ساختمانی تقریبا بشکل نیم کره که از خشت و آجرو گچ و غیره بر فراز عمارتی سازند قبه: ( طاوسها ) بیشتر در گنبد ها بچه می آوردندی. ۲ - غنچ. گل: عصار. زرشک دو در مسنگ ریوند چینی و گنبد گل سرخ که تمام بشکفیده نباشد. ۳ - دست. گل و گیاه: دیدم گل تازه چند دسته بر گنبدی از گیاه بسته. ( گلستان سعدی ) ۴ - نوعی از آیین بندی که بطریق گنبد سازند قبه طاق نصرت خوازه: همه شهر و ده بود پر خواسته به آذین و گنبد بیاراسته. ( گرشا ) ۵ - آسمان چرخ فلک: چو خورشید تابان ز گنبد بگشت خروش تبیره بر آمد ز دشت. ۶ - دنیا جهان: خاک بر دنبال او بایست کرد تا نرفتی خود ازین گنبد بدر. ( عطار ) ۷ - کون دبر: گر نشستی بزیر من روزی جست ناگه ز گنبدت گوزی تو چو بادام و پسته رخ مفروز کایچ گنبد نگه ندارد گوز. ( حدیقه ) ۸ - پیاله. ۹ - خیمه چادر ( قلندری ) ۱٠ - کلیسا کنیسه دیر معبد ( غیر مسلمانان ): میان در بست شیرین پیش موبد بفراشی درون آمد به گنبد. ( نظامی ) توضیح جمع آن گنبدان آید: پراگند گرد جهان موبدان نهاد از بر آذران گنبدان. ( گشتاسب نام. دقیقی ) ۱۱ - جای هسته در میوه های هسته دار ( امرود به سیب و غیره ): وندر شکمش خردک خردک دو سه گنبد زنگی بچه ای خفته بهر یک در چون قار. ( منوچهری ) ۱۲ - نوعی جست و خیز ( آهو اسب ): طاق بست: ز همت ساختم رخش فلک رام بیک گنبد رسیدم بر نهم بام. ( امیر خسرو ) ۱۳ - حمل. ( جانوران ). 

گنبد (افغانستان). گنبد یک منطقهٔ مسکونی در افغانستان است که در ولایت بامیان واقع شده است. 
گنبد (ایجرود). گنبد ( ایجرود )، روستایی از توابع بخش حلب شهرستان ایجرود در استان زنجان ایران است. 
این روستا در دهستان ایجرود پایین قرار دارد و براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت آن ۱۰۶ نفر ( ۳۱خانوار ) بوده است.
گنبد (بستان آباد). گنبد یکی از روستاهای استان آذربایجان شرقی است که در دهستان عباس غربی بخش تیکمه داش شهرستان بستان آباد واقع شده است. این روستا ۳۸۷ نفر جمعیت دارد. 
این روستا در 18 کیلومتری جنوب مرکز بخش ( تیکمه داش ) قرار دارد.
گنبد (زمین شناسی). گنبد ( انگلیسی: Dome ) نوعی پدیده در زمین شناسی ساختمانی است و از تاقدیس های متقارنی تشکیل شده که یکدیگر را در رأس خود قطع می کنند. در واقع گنبدها شکل های مشخص دایره ای، کروی یا بیضی گون هستند که بر روی سطح زمین برآمدگی دارند. برش های عرضی موازی سطح زمین در یک گنبد، دایره های هم مرکزی از چینه ها هستند. اگر قسمت بالای گنبد به طور پیوسته دچار فرسایش شده و به شکل مسطح در آید، ساختمان پدید آمده در نمای پلان به شکل روزنه ای دیده می شود که لایه های سنگی جوان تر در سمت بیرونی آن قرار دارد و با حرکت به سمت مرکز دایره، سن هر دایره بیشتر می شود. این پدیده زمین شناختی در زمان رسوب گذاری به شکل افقی بوده و سپس بر اثر بالاآمدگی زمین ساختی تغییرشکل یافته و گنبد را پدید آورده است.