گزاف در زبان فارسی به معنای سخن و کار بیهوده است و به چیزی اشاره دارد که بدون محاسبه و اندازه‌گیری انجام شده است. این واژه به طور کلی به افراط، مبالغه و کارهای بی‌فایده اشاره می‌کند.
معانی اصلی:
سخن و کار بیهوده: گزاف به معنای گفتن یا انجام کاری است که ارزش یا فایده‌ای ندارد و به نوعی عبث و بی‌هدف است.
بهایی که به تخمین و گمان گفته می‌شود: این معنا به عدم دقت در ارزیابی و اندازه‌گیری اشاره دارد، به ویژه در مواردی که چیزی به صورت تقریبی بیان می‌شود.
بسیار و بیحد و حساب: به حالتی اشاره دارد که چیزی به‌طور غیرمنطقی یا غیرعادلانه زیاد یا بزرگ است. به عنوان مثال، می‌توان از این اصطلاح در توصیف قیمت یک کالا استفاده کرد که بدون در نظر گرفتن معیارهای معمول تعیین شده است.
کاربردها:
در ادبیات و شعر فارسی، گزاف به عنوان صفتی برای توصیف افعال یا سخنانی به کار می‌رود که بی‌فایده یا بی‌معنا هستند. در برخی از اشعار، این واژه به عنوان علامتی از افراط و مبالغه در بیان احساسات یا توصیف‌ها نیز استفاده می‌شود.
در فلسفه:
در فلسفه اسلامی، گزاف به فعل یا کاری اطلاق می‌شود که بدون هدف و غایت انجام می‌گیرد. به این معنا که چنین افعالی ممکن است از شوق خیالی ناشی شوند و نه از تفکر و عقل.
