شهر صنعتی و مرکز نفتی عراق، در ۳۵۰ کیلومتری شمال‌غربی بغداد واقع شده و جمعیت آن در سال ۱۹۹۸ حدود ۹۰۱٬۲۰۰ نفر بوده است. این شهر در کرانۀ راست رودخانۀ دجله و در مقابل شهر تاریخی نینوا قرار دارد. مسلمانان بنای این شهر را به اعصار اسطوره‌ای و شخصیتی به نام ریوندنی بیرو الپ (اَژی‌دهاک یا ضحاک) نسبت می‌دهند. در دوران امپراتوری ساسانیان یکی از ایالات بود و با نام بوذـاردشیر شناخته می‌شد. این شهر در زمان خلافت عمر بن خطاب و به دست عُتبۀ بن فرقد فتح شد. مروان دوم، آن را مرکز ولایت الجزیره قرار داد و پس از مرگ متوکل، بخشی از این ناحیه به تصرف خوارج درآمد. کردها نیز پیوسته علیه خلفای عرب شورش میکردند که در پایان قرن سوم هجری سرکوب شدند.
از آن تاریخ به بعد، حمدانیان ابتدا به عنوان حاکم و سپس از سال ۳۱۷ هجری به عنوان خلیفه بر موصل حکمرانی کردند. بوئیان، استقلال عُقَیلیّه (جانشینان حمدانیان) را به رسمیت شناختند. در سال ۶۴۲ هجری، هلاکوخان شهر را تصرف کرد و در ۶۶۰ هجری، مغولان آن را غارت کردند. باور عمومی بر این است که پیامبرانی چون یونس، جرجیس و شیث در نینوا مدفون هستند. منسوجات موصل از شهرت ویژه‌ای برخوردار بود و پارچۀ معروف موسوم به موصلی (موسلین) نام خود را از این شهر گرفته است. حکومت‌های مختلفی از جمله ایلخانیان، آل جلایر، آق‌قویونلو، صفویان، عثمانی و بریتانیا بر موصل تسلط داشته‌اند.
در اوایل قرن بیستم، به دلیل احداث کانال سوئز و توسعۀ بندر بصره، از اهمیت تجاری آن کاسته شد و این شهر به عنوان یکی از توابع بغداد شناخته شد. در سال ۱۹۲۵، علیرغم اعتراض ترکیه، جامعۀ ملل آن را جزو خاک عراق به رسمیت شناخت. در سال ۱۹۵۹، کردها و اعراب ناسیونالیست برای براندازی حکومت عبدالکریم قاسم دست به شورش مسلحانه زدند و از آن پس، تا جنگ دوم خلیج فارس و سقوط رژیم بعث در عراق، درگیری و کشمکش بین کردها و حکومت مرکزی عراق ادامه یافت.
