شب قدر یا به عربی لیلة القدر، به معنای شب سرنوشت شبی است که در قرآن، به ویژه در سوره قدر، به آن اشاره شده است. بسیاری از مسلمانان بر این باورند که قرآن برای نخستین بار در این شب از سوی خداوند بر پیامبر اسلام، محمد، نازل گردید. اسلام‌شناسان نظرات مختلفی دربارهٔ مفهوم شب قدر در قرآن ارائه داده‌اند؛ برخی معتقدند که سوره قدر ریشه در اشعار افرایم سوری دارد و به تولد عیسی اشاره می‌کند. در باور مسلمانان، شب قدر در ماه رمضان واقع می‌شود. نه قرآن و نه احادیث جمع‌آوری‌شده از محمد، روز مشخصی را برای بزرگداشت شب قدر تعیین نکرده‌اند. بر اساس بسیاری از منابع اسلامی، این شب به عنوان یکی از شبهای فردی در ثلث پایانی ماه رمضان شناخته می‌شود. مسلمانان به ویژه ده شب آخر این ماه را مبارک می‌دانند. آنها بر این باورند که شب قدر با نعمت و رحمت فراوان خداوند همراه است، گناهان آمرزیده میشوند، دعاها مستجاب می‌گردند و این شب، فرمان سالانه‌ای برای فرشتگان است که طبق اراده خداوند به انجام می‌رسد. قرآن‌شناسان در گذشته، دیدگاه روایی اسلامی را دربارهٔ ارتباط محتوای این سوره با نزول قرآن در یک شب بر محمد پذیرفته بودند، اما این ارتباط در تحقیقات جدیدتر مورد تردید قرار گرفته است. بر اساس یک نظر، منبع این سوره یکی از اشعار افرایم سوری دربارهٔ تولد عیسی است و بررسی واژگان به کار رفته در آن نشان می‌دهد که با عبادات مسیحی ارتباط دارد. شعر افرایم سوری به این صورت است: این شب‌زنده‌داری را همچون جشنی عادی تصور نکنید
این جشنی است که ارزشش از صد جشن بیشتر است. فرشتگان مقرب و دیگر فرشتگان در آن روز فرود آمدند. تا حمد تازه‌ای بخوانند. منظور از فرود در واقع نزول عیسی از آسمان به زمین است، نه قرآن. لالینگ، شومیکر و گیوم دی از این نظریه حمایت می‌کنند و امیرمعزی نیز آن را قابل قبول می‌داند. البته افرادی مانند کوپرز این سوره را با دو متن یهودی مشابه می‌دانند.
لیلة القدر
لغت نامه دهخدا
در شب قدر قدر خود را دان
روز در معرفت سخن میران.
کذا فی کشف اللغات - انتهی:
شب عاشقت لیلةالقدر است
چون تو بیرون کنی رخ از جلبیب.رودکی.با رنگ و نگار جنت العدنی
با نور و ضیاء لیلةالقدری.منوچهری.و اندر ماه رمضان لیلةالقدر است، آنک جلالت او اندر قرآن پیدا آمده است و گفتند که او را بدهه پسین جویند و نیز گفتند به طاقهای این دهه و چون مجهول بود بیشتر گمانی بر شب بیست وهفتم افتاده است اندر باب او. ( التفهیم بیرونی ص 252 ).
فرهنگ معین
فرهنگ عمید
فرهنگ فارسی
شب اندازه کردن کارها ٠ شبی که در آن تقدیر چیزها کرده شود ٠ شبی است در سال یکبار و در تعیین آن اختلاف روایات است مگر نزدیک اکثر شب بیست و هفتم رمضانست و عبادت این شب بهتر از عبادت هزار ماه است ٠
دانشنامه آزاد فارسی
(یا: شب قدر) شبی مقدس و مبارک در تقویم قمری اسلامی که در آن تقدیرات و احکام هر سال تعیین می گردد. در سورۀ قدر خداوند این شب را تعظیم کرده و آن را از هزار ماه بالاتر می داند. در این شب ملائکه و روح نازل می شوند. قرآن نیز در این شب نازل شده (نزول دَفعی) هرچند نزول تدریجی آن در طول ۲۳ سال انجام پذیرفته است. شب قدر بدون تردید در ماه رمضان واقع است ولی در قرآن زمان آن به دقت معین نشده است. بیشتر علمای شیعه آن را مردّد بین شب های نوزدهم تا بیست ویکم و بیست و سوم می دانند هرچند تأکید بیشتر بر بیست وسوم رمضان است. در روایات شیعه سبب تعیین نکردن آن را ترغیب مؤمنان به عبادت بیشتر بیان کرده اند. مفسران گفته اند تقدیر حوادث هر سال در این شب منافاتی با قدرت مطلقه خداوند و دگرگونی در تقدیر (اصل بَدا) از جانب او ندارد همچنان که منافاتی ندارد که حوادث در لوح محفوظ معین شده باشد ولی مشیت الهی آن را تغییر دهد. در روایات نیز بر این نکته تصریح شده است. از صدر اسلام در شب های قدر، احیا می گیرند و تا طلوع آفتاب به نماز و دعا و استغفار می پردازند که در کتب ادعیه آدابی مخصوص برای آن ذکر شده است.
ویکی واژه
جملاتی از کلمه لیلة القدر
زلف و رخسار تو، ای خورشید حسن! لیلة القدر و مه تابان من
لیلة القدری که در وی بود حلقه حلقه روح بافتم آنها همه در حلقه های موی دوست
عاشقان را از جمالش، روز بازار امشب است لیلة القدری که می‌گویند پندار امشب است
