داروغه به عنوان یک مقام انتصابی در تاریخ ایران شناخته می‌شود که مسئول انتظام و امنیت شهرها بوده است. این سمت در دوران حکومت‌های مختلف از جمله ایلخانی، آق‌قویونلو، قراقویونلو و صفوی وجود داشته و در دوران‌های افشاریه و قاجار نیز با تغییراتی ادامه یافته است.
وظایف و مسئولیت‌ها
نظارت بر نظم عمومی:
داروغه‌ها وظیفه نظارت بر نظم عمومی و اجرای قوانین را بر عهده داشتند. آن‌ها به عنوان نمایندگان حکومت در شهرها عمل می‌کردند و مسئول حفظ امنیت و کنترل اجتماعی بودند.
حفاظت از بازار:
در دوره صفوی، داروغه به طور خاص مسئولیت حفاظت از بازار را بر عهده داشت. او تشکیلات انتظامی بازار را تحت حوزه قضایی دیوان بیگی اداره میکرد و مستقیماً مسئول امنیت بازار در طول شبانه‌روز بود.
گشت‌زنی و نظارت:
مردانی که از طرف داروغه گشت‌زنی می‌کردند، به نام احداث شناخته می‌شدند، این افراد وظیفه داشتند تا از بی‌نظمی‌ها و تهدیدات امنیتی جلوگیری کنند.
اختیارات تنبیهی:
داروغه اختیار جریمه و تنبیه تجار و کاسبان متخلف را نیز داشت، کاسبان به طور منظم اجرتی به او بابت محافظت می‌پرداختند.
تاریخچه و تغییرات در این مقام
دوره تیموری: در این دوره، این عنوان به حاکمان تعیین شده از سوی حکومت شهرهای بزرگ داده شد و این منصب در سلسله مراتب فئودالی مغولی مورد استفاده قرار گرفت.
دوره صفوی: کارکرد داروغه در این دوره تغییر کرد و به حفاظت از نظم و امنیت بازار و شهر اختصاص یافت.
دوران افشاریه و قاجار: این سمت با تغییراتی ادامه یافت و قدرت و اختیارات آن‌ها در ایالات و شهرهای مختلف متفاوت بود.
مترادف‌ها و معادل‌ها
مترادف‌ها: پاسبان، شبگرد، عسس، نگهبان.
معادل پارسی: پاسبان، کلانتر.
