شهر تاریخی آبان، یکی از شهرهای باستانی ایران است که امروزه به نام شهرستان انار شناخته می‌شود. انار در شمال استان کرمان واقع شده و یکی از شهرستان‌های این استان به شمار می‌آید. پیش از حمله عرب‌ها به ایران، این شهر به نام آبان شناخته می‌شد و در دوران باستان جزئی از ولایت اصطخر فارس بود، اما از حدود ۱۵۰۰ سال پیش به قلمرو کرمان منتقل شد. آبان یشت یکی از یشت‌های اوستاست و با توجه به زرتشتی بودن ساکنان قدیمی این شهر، احتمال می‌رود که نام آبان از اوستا گرفته شده باشد. در مرکز شهر انار، ارگ بزرگی وجود دارد که در دوران ساسانیان ساخته شده است. این ارگ با ابعاد ۲۳۴۰ متر طول، ۱۸۶۰ متر عرض و ۳۳۴۰ متر قطر، سه طبقه دارد. حدود ۲۵ سال پیش، بناهای داخلی این ارگ در وضعیت خوبی قرار داشتند، به ویژه اتاق‌های دو طبقه آن که کاملاً قابل استفاده بودند. اما در نخستین سال‌های پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، یکی از اعضای سپاه پاسداران به این ارگ وارد شد و به دلیل اینکه آن را محل فساد می‌دانست، بخش زیادی از ساختمان‌های داخلی آن را تخریب کرد. این ارگ تاکنون مورد کاوش‌های باستان‌شناسی و پژوهشی قرار نگرفته است. پلان ارگ به شکل مستطیل است و در جهت شرق به غرب کشیده شده و بر روی تپه‌ای واقع شده که با شش برج و بارو محصور شده است.
ابان
لغت نامه دهخدا
ز میغ و نزم که بد، روز روشن از مه تیر
چنان نمود که تاری شب از مه آبان.عنصری.آب انگور بیاریدکه آبان ماهست
وقت منظر شد و وقت نظر خرگاهست
دست تابستان از روی زمین کوتاهست.منوچهری.و آفتاب در این ماه [ آبان ] در برج عقرب باشد. ( نوروزنامه ).
گرم خونم چو آب در مرداد
سردآهم چو باد در آبان.سنائی.گرچه درغربت ز بی آبی شکسته خاطرم
زآتش خاطر به آبان ضیمران آورده ام.خاقانی. || نام روز دهم ازماههای فرس و برحسب رسم مطرد که چون نام ماه با روزتطابق کند آن روز را عید گیرند، روز آبان در این ماه یکی از اعیاد دوازده گانه سال است. و روز آبان را آبان روز و آبانگان نیز گویند:
آبان روز است و ماه آبان
خرم گردان به آب رز جان.مسعودسعد.و گویند در این روز زَو پادشاه ایران بر افراسیاب پیروزی یافته و او را از ملک خویش برانده است و نیز در این روز پس از پنج یا هفت سال خشکی و قحط باران آمده است.
- امثال:
آبان ماه را بارانکی دیماه رابرفکی، فروردین ماه شب ببار روز ببار؛ برای خوبی زرع بارانی اندک به آبان و برفی کم به دی و به فروردین باران بسیار باید.
ابان. [ اَ ] ( اِ ) آبان. آبانماه. ماه هشتم سال شمسی فارسی مطابق عقرب عربی و تشرین اول سریانی. و آن ماه دوم خزانست. اقطمبریوس رومی از دهم مهر تا دهم آبان باشد:
پس از شهریور و مهر و ابان و آذر و دی دان
که بر بهمن جز اسفندارمذ ماهی نیفزاید.ابونصر فراهی.
ابان. [ اَ ] ( اِخ ) نام دو کوه است؛ ابان ابیض در مشرق حاجز و ابان اسود از بنی فزاره باشد و آن دو را ابانان گویند.
ابان. [ اَ ] ( اِخ ) نام شهری بوده است به کرمان از ناحیه روذان.
ابان. [ اِب ْ با ] ( ع اِ ) هنگام. گاه. وقت. حین. اوان. || اول هر چیز. ج، ابابین.
فرهنگ معین
( اَ ) (اِ. ) آبان، هشتمین ماه سال خورشیدی.
فرهنگ عمید
۲. فرشتۀ موکل بر آب.
۳. [قدیمی] روز دهم از هر ماه خورشیدی: آبان روز است روز آبان / خرم گردان به آبِ رَز جان (مسعودسعد: ۵۴۶ ).
= آبان
فرهنگ فارسی
( اسم ) ۱ - ( اسم ) ایزد نگهبان آب ۲ - ماه هشتم از سال شمسی که طبق تقویم کنونی مطابق با ماه دوم پاییز است. ۳ - روز دهم هر ماه شمسی.
نام فرشته موکل بر آهن و تدبیر
روز دهم از هر ماه خورشیدی
آبان
وقت هنگام اول هر چیز
فرهنگ اسم ها
معنی: نام ماه هشتم از سال شمسی، نام فرشته نگهبان آب، آبها، ( در گاه شماری ) ماه هشتم از سال شمسی، ( در قدیم ) نام روز دهم از هر ماه شمسی، ( در آیین زرتشتی ) نام فرشته ی موکل آب و تدبیر امور مسائل آبان ماه، نام روز دهم از هر ماه شمسی در ایران قدیم
دانشنامه عمومی
ارگ اناردارای ۲۳۴۰ متر طول، ۱۸۶۰ متر عرض و ۳۳۴۰ متر قطر است. این ارگ سه طبقه بوده است.
بناهای داخلی این ارگ حدود ۲۵ سال پیش سالم بوده، به خصوص اتاق های دو طبقه آن که کاملاً قابل استفاده بوده اند اما یک عضو سپاه پاسداران در نخستین سال های پس از انقلاب سال ۱۳۵۷ ایران، با ورود به این ارگ، بخش زیادی از ساختمان های داخلی آن را به این دلیل که "محل فساد" بوده اند، تخریب کرده است.
این ارگ مورد فعالیت های پژوهشی نظیر کاوش ها و حفاری های باستان شناسانه قرار نگرفته است.
پلان ارگ به شکل مستطیل می باشد که در جهت شرق به غرب کشیده شده است. این پلان مستطیل شکل بر روی تپه ای واقع شده که توسط شش برج و بارو، محصور گردیده است.
"با توجه به شواهد موجود می توان گفت که برخی از فضاها دو طبقه و برخی دیگر یک طبقه ساخته شده اند، که همین فضاهای یک طبقه عموماً در حاشیه قلعه قرار گرفته اند و عمدتاً کاربری مسکونی، خدماتی و عامه نشین داشته اند.
این ارگ متشکل از فضاهای یک طبقه و دو طبقه ای است که فضاهای یک طبقه عمدتاً در حاشیه ارگ قرار گرفته اند و دارای کاربری خدماتی، مسکونی بوده اند و در واقع بخش عامه نشین آن محسوب می شود که شامل فضاهای خدماتی نظیر اصطبل ها، طویله ها و... و همچنین محل سکونت مردم عادی و خدم و حشم می باشد.
بناهای دو طبقه که در مرکز ارگ واقع شده اند مقر حکومتی و مرکز سیاسی ارگ می باشد که کاوش های باستان شناسی می تواند در بررسی دقیق نوع نقشه، معرفی فضاها، عناصر تشکیل دهنده و نحوه استقرار آن ها در مجموعه کمک شایانی کند.
دانشنامه آزاد فارسی
دانشنامه اسلامی
[ویکی فقه] آبان. آبان، نام هشتمین ماه از سال در تقویم شمسی و دومین ماه از فصل پاییز در تقویم کنونی ایرانی و نیز نام دهمین روز از ماه شمسی در تقویم ایرانیان قدیم است.
آبان (به همین تلفظ در فارسی میانه) به معنی « آب ها» است و نامگذاری این ماه بدین نام به اعتبار تقدس آب در نظر ایرانیان قدیم و انتساب آن به ایزدِ ناهید (اَناهیتا = ایزد آب ها) است و همچنین به این سبب است که در این ماه انتظار بارندگی می رفته است.
برگرفته از تقویم زردشت
این نام مانند ماههای دیگر ایرانی از تقویم زردشتی گرفته شده (نک: تقویم) که آغاز کاربرد آن احتمالاً از دوره هخامنشیان ( سده ۵ ق م) و رواج آن از دوران اشکانیان (حدود سده اول ق م) بوده است. در اواخر دوران ساسانی به سبب رعایت نکردن کبیسه ها، اول فروردین یا نوروز با ماه ژوئیه رومی در تابستان مقارن شده بود.
بیرونی، ابوریحان، ساقطات الآثار الباقیة (استاد منتشر نشده اسلامی)، ص۴۰، به کوشش فوک، یوهان، لایپزیگ، ۱۹۵۲.
اما اهمال در اجرای کبیسه ها همچنان ادامه یافت تا در زمان ملکشاه در ۴۶۷ق/۱۰۷۴م، اول فروردین با ۱۲ حوت مطابق شده بود. به دستور این پادشاه اول فروردین را ۱۸ روز جلو تر بردند و در اول حَمَل قرار دادند.
تقی زاده، سیدحسن، بیست مقاله، ج۱، ص۴۳۰، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۶ش.
...
[ویکی شیعه] آبان. آبان، نام هشتمین ماه از سال در تقویم شمسی و دومین ماه از فصل پاییز در تقویم کنونی ایرانی و نیز نام دهمین روز از ماه شمسی در تقویم ایرانیان قدیم است.
۱۳۵۸ش. شهادت آیت الله سید محمدعلی قاضی طباطبایی
[ویکی شیعه] آبان (ماه). آبان هشتمین ماه از سال خورشیدی (شمسی) است. این ماه در تقویم کنونی ایران ۳۰ روز دارد.
[ویکی فقه] ابان (ابهام زدایی). ابان ممکن است اسم برای اشخاص ذیل باشد: • ابان تغلب، اَبانِ بن تَغْلِب، ابوسعید بن رُباح بَکری جُرَیری کِنْدی رَبَعی کوفی (د ۱۴۱ق/۷۵۸م)، ادیب، قاری، فقیه، مفسّر و از محدّثان بنام امامیّه• ابان بن ابی عیاش، اَبانِ بْنِ اَبی عَیّاش، ابواسماعیل فیروز بصری تابعی (د ۱۳۸ق/۷۵۵م)، محدث شیعی در سدۀ ۲ق/۸م• ابان بن سعید، اَبانِ بن سَعید (د ۱۳ق/۶۳۴م)، از اصحاب پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله)• ابان بن عثمان، اَبانِ بنِ عُثْمان، ابوسعید، ابان بن عثمان بن عفّان قرشی اموی مدنی (د ۱۰۵ق/۷۲۳م)، فرزند سومین خلیفه (از خلفای راشدین)
...
ویکی واژه
