اسلام

معنی کلمه

اسلام به معنای گردن نهادن، تسلیم شدن و فرمان بردن است. این واژه به مفهوم پذیرش و تسلیم در برابر اراده خداوند اشاره دارد و نشان‌دهنده‌ی اعتقاد به یکتایی خدا و پیروی از دستورات اوست. در واقع، این مفهوم به معنای پذیرفتن دینی است که شامل تسلیم شدن به اراده الهی و پیروی از شریعت پیامبر اسلام (ص) می‌باشد.

آخرین دین الهی

این آئین، که آورنده‌ی آن حضرت محمد (ص) است، به عنوان آخرین دین الهی شناخته می‌شود و شامل اصول و قواعدی است که پیروان آن باید در زندگی خود رعایت کنند. آموزه‌های این دین شامل اعتقاد به یکتایی خدا، پیامبران، کتاب‌های آسمانی و روز قیامت است و مسلمانان به این اصول به عنوان راهنمای زندگی خود پایبند هستند.

به عنوان اسم پسرانه

این نام به عنوان یک اسم پسرانه نیز کاربرد دارد که به عنوان نمادی از ایمان و اعتقاد به اصول دینی انتخاب می‌شود و می‌تواند نشان‌دهنده‌ی امید به زندگی بر اساس ارزش‌های انسانی باشد. افرادی که این نام را دارند، به عنوان کسانی شناخته می‌شوند که به اصول دین و ارزش‌های انسانی اهمیت می‌دهند و در زندگی خود سعی در پیروی از آموزه‌های اسلامی دارند.

جایگاه جهانی

این دین به عنوان یکی از بزرگ‌ترین ادیان جهان، با میلیاردها پیرو در سرتاسر دنیا شناخته می‌شود. این دین نه تنها به عنوان یک سیستم اعتقادی، بلکه به عنوان یک فرهنگ و سبک زندگی نیز در جوامع مختلف تأثیرگذار است. مسلمانان با پیروی از اصول اسلامی، سعی در ایجاد دنیایی پر از محبت، همدلی و احترام به یکدیگر دارند و این ارزش‌ها را در زندگی روزمره خود به کار می‌برند.

تصویر معنی اسلام

لغت نامه دهخدا

اسلام. [ اِ ] ( ع مص ) گردن نهادن. ( منتهی الارب ) ( ترجمان القرآن جرجانی ) ( تاج المصادر بیهقی ). || اسلام آوردن. ( منتهی الارب ). مسلمان شدن. ( ترجمان القرآن جرجانی ) ( تاج المصادر بیهقی ). || فروگذاشتن و یاری نادادن کسی را. ( منتهی الارب ). خذلان گذاشتن. ( تاج المصادر بیهقی ). خوار گذاشتن: اسلم العدو. ( منتهی الارب ). || سلم دادن. ( تاج المصادر بیهقی ). || چیزی بکسی سپردن. ( ترجمان القرآن جرجانی ). چیزی فرا کسی سپردن. ( تاج المصادر بیهقی ). || کار بکسی سپردن: اسلم امره الی اﷲ. ( منتهی الارب ). || گذاشتن چیزی را بعد از آنکه در وی بود: اسلمت عنه. ( منتهی الارب ). || پیش فرستادن. ( تاج المصادر بیهقی ). || رویانیدن زمین درخت سَلَم را: اسلمت الارض.( منتهی الارب ). || بیع سلم کردن. ( منتهی الارب ). || بصلح درآمدن. ( منتهی الارب ). || در سلامتی درآمدن. || دین پذیرفتن. بدین پیغمبری از پیغمبران درآمدن. اطاعت از امر و نهی خدا: بلقیس چون نامه را بخواند او را کریم خواند. بسبب آن حرمت، اسلام روزی او شد و جفت پیغمبر خویش ( سلیمان ) گردانید. ( قصص الانبیاء ص 165 ). بلقیس گفت ملکی که پیک او مرغ باشد بزرگ باشد و خداوند قوت باشد و مرا باسلام میخواند و میگوید دست از آفتاب پرستیدن بردار. ( قصص الانبیاء ص 165 ). جالوت گفت دریغم می آید که ترا بکشم، جوانی و ضعیف طاقت حرب نداری. داود گفت قدرت اسلام را بود. ( قصص الانبیاء ص 145 ). بعد ازآن خاقان و لشکر او بیامدند از ترکستان بطمع مال اسلام خدا نیز ایشان را هلاک کرد و بعضی بهزیمت شدند، بنی اسرائیل پنداشتند که این بقوت و هنر ایشان بود. ( قصص الانبیاء ص 178 ). || سلامت داشتن نفس و مال را بگفتن لااله الااﷲ، محمدرسول اﷲ. و قیل الایمان اعلی من الاسلام. در فقه اکبر آورده است: محل اسلام صدر است ومحل ایمان قلب. ( مؤیدالفضلاء ). || التوحید. الهدی. الیقین. فطرةاﷲ و صبغةاﷲ. دین حنیف. دین قیم. دیانت سهلة سمحة. قیمة. مسلمانی. ( مهذب الاسماء ). الاسلام هو الخضوع و الانقیاد لما اخبر به الرسول صلی اﷲعلیه وسلم و فی الکشاف ان کل ما یکون الاقرار باللسان من غیر مواطاءة القلب فهو اسلام و ما واطأه فیه القلب اللسان فهو ایمان، اقول هذا مذهب الشافعی. و اما مذهب ابی حنیفة فلا فرق بینهما. ( تعریفات جرجانی ). صاحب کشاف اصطلاحات الفنون آرد: در لغت، اطاعت و سر و گوش بر فرمان نهادن است. و در شرع اطلاق شود بر انقیاد باعمال ظاهرة چنانکه پیغمبر صلی اﷲ علیه وآله وسلم فرموده است: الاسلام ان تشهد ان لااله الااﷲ و ان محمداً رسول اﷲ و تقیم الصلوة و تؤتی الزکوة و تصوم رمضان و تحج البیت. و حاصل مطلب آنست که اسلام در شرع عبارتست از اعمال ظاهره از گفتن دوکلمه شهادت و عمل بواجبات و ترک منهیات. و بنابراین اسلام امریست جدا و ایمان امریست جدا. زیرا گاه شودکه تصدیق وجود یابد با انقیاد باطن بدون اعمال و گاه اطلاق شود بر اعمال ظاهریه مشروعه، مانند این آیت که: ان الدّین عند اﷲ الاسلام. و خبر احمد که از پیغمبر صلی اﷲعلیه وآله وسلم پرسیدند که کدام اسلام افضل است ؟ فرمود ایمان. و خبر ابن ماجه که گوید پرسیدم: ما الاسلام ؟ آن حضرت فرمود: تشهد ان لااله الااﷲ و تشهد أن محمداً رسول اﷲ. و تؤمن بالاقدار کلها، خیرها و شرّها حلوها و مرها. و بنابراین قول اسلام غیر از ایمان باشد و از ایمان هم جدا نباشد چه اسلام شرط صحت ایمان است اما ایمان شرط صحت اسلام نباشد برخلاف معتزله. اما اسلامی که از معنی لغوی آن استنباط میشود و متشرعین نیز آنرا مناط اعتبار میدانند بین آن و ایمان تلازم در مفهوم وجود دارد و شرعاًایمان بدون اسلام و اسلام بدون ایمان هر دو از درجه اعتبار ساقط باشد. و برخی گفته اند: اسلام و ایمان مترادف یکدیگر باشند زیرا اسلام سر نهادن بقبول احکام و حصول یقین بصحت آنست و حقیقت تصدیق و ایمان نیز عبارت از همین است. پس ثابت شد که اسلام و ایمان مترادف یکدیگرند، از اینرو اسلام بر سه معنی اطلاق شود و ایمان نیز شرعاً بر هر یک از آن معانی سه گانه اطلاق گردد. پس بنابراین تقریرات، اگر اتفاقاً موردی یافت شد که اسلام و ایمان برحسب ظاهر تغایری با یکدیگر داشتند چنانچه در این آیت: قالت الاعراب آمنا قل لم تؤمنوا و لکن قولوا اسلمنا. و چنانچه در بعض احادیث نیز آمده، آن تغایر برحسب اعتبار اصل مفهوم اسلام و ایمان است. چه ایمان عبارتست از تصدیق قلبی و اسلام عبارتست از طاعت و انقیاد ظاهر، چنانچه در شروح صحیح بخاری بدین قول تصریح شده است. پس قول ابن عباس و غیر او در تفسیر آیه ٔ: قالت الاعراب... الاَّیة، که گفته اند منظور از این آیت این است که اعراب از منافقین نبوده بلکه ایمان آنها ضعیف است و بر این قول نیز آیت: و ان تطیعوا اﷲ و رسوله... الاَّیة. دلالت کند بر اینکه اعراب تا آن اندازه دارای ایمان بوده اند که عملشان مورد قبول یابد. با این بیانات از این آیات اینطور استنباط میشود که میتوان ایمان ناقص را معدوم صِرف و کأن لم یکن پنداشت. و باز این حدیث مؤید و مصرّح این گفتار است که: لایزنی الزانی حین یزنی و هو مؤمن. و درین حدیث اهل سنت را دو قول است: یکی آنچه که گذشت و دومی آنکه ایمان این قبیل اشخاص را نمیتوان نفی صرف کرد ونه میتوان نام ایمان را کماینبغی بر آن نهاد، چه اگر بآنان مطلقاً مؤمن گویند، تصور رود که ایمانشان کامل است. بلکه باید در این مورد ایمان را مقید بقیدی ساخت. مثلاً گویند فلانی مؤمنی ناقص الایمانست برخلاف کلمه اسلام چه با انتفاء رکنی از ارکان اسلام یا انتفاء جمیع ارکان آن جز دو کلمه شهادتین مسلمانی از بین نرود و گویی فرق بین اسلام و ایمان آنست که از نفی مسلمانی بلافاصله رائحه ٔکفر استشمام و کافری متبادر بذهن شود. بخلاف ایمان که از نفی آن کفر در مد نظر نیاید، و هر جا جمله ای ایراد شود که دلالت بر اتحاد معنی اسلام و ایمان کند مانند این آیت که: فاخرجنا من کان فیها من المؤمنین فماوجدنا فیها غیر بیت من المسلمین، در آن حال نظر باعتبارتلازم دو مفهوم یا نظر بترادف آنهاست و از اینجاست که اکثر متشرعین گفته اند اسلام و ایمان از قبیل فقیر ومسکین باشند که اگر یکی از آن دو تحقیق یابد دیگری نیز موجود است و هر یک بالانفراد دال بر دیگری نیز باشد. و اگر آن دو را قرین یکدیگر آرند مغایر یکدیگر باشند، چنانچه در خبر مروی از احمد: الاسلام علانیة و الایمان فی القلب و اگر ایمان باعمال اطلاق شود باعتبار اطلاق ایمان بر متعلقات آن باشد چه مقرر است که ایمان تصدیق کردن بکارهاییست مخصوص و از این معنی است این آیت که: و ما کان اﷲ لیضیع ایمانکم. و اتفاق کرده اند بر اینکه مقصود بایمان در این آیت نماز است و از همین معنی است حدیث: وفد عبدالقیس، هل تدرون ما الایمان ؟ شهادة ان لااله الااﷲ و ان محمداً رسول اﷲ و اِقام الصلوة و ایتاء الزّکوة و ان تؤدوا خمساً من المغنم، که در این مورد نیز ایمان بهمان معنی که در حدیث جبرئیل علیه السلام وارد است تفسیر شده. پس از این مقدمات میتوان استفاده کرد که اطلاق ایمان و اسلام در شرع بر اعمال باعتبار وابستگی این دو لفظ بمعنی خود میباشد که متلازم یکدیگرند و آن عبارتست از تصدیق و انقیاد... و نیز ازجمله مواردی که ایمان را بر اعمال مشروعه اطلاق کرده اند این حدیث است: که الایمان اعتقاد بالقلب و اقرار باللسان و عمل بالارکان. هذا کله خلاصة ما ذکر ابن الحجر فی شرح الاربعین للنووی فی شرح الحدیث الثانی - انتهی. || اسلام دین رسمی مسلمانان است و آن در عربستان نشأت یافته است. کتاب آسمانی مسلمین قرآن است. بعد از وفات نبی اکرم محمد ( ص ) اسلام در آسیا و سواحل بحرالروم و هندوستان تا کنار اقیانوس اطلس توسعه یافت. پس از دوره خلفای راشدین اسلام بصورت حکومتی دنیوی بدست خلفای بنی امیه و بنی عباس درآمد. سلسله های سلاطین محلی در ایران ( صفاریان، آل بویه، غزنویان و سلجوقیان ) بتدریج اقتدار خلیفه را ازبین بردند و عاقبت در سال 656هَ. ق. خلافت بنی عباس ( مستعصم آخرین خلیفه آن بود ) بکلی منقرض گردید و ممالک اسلامی بعد ازین تاریخ استقلال یافتند. دین اسلام بتدریج در مغرب و جنوب، حتی در چین و هندوستان و آفریقای مرکزی انتشار یافت ولی در مغرب شارل مارتل در جنگ بواتیه که در 114 هَ. ق. ( 732 م. ) صورت گرفت مسلمین را مغلوب کرد و اسلام از پیشرفت بیشتر بازماند، اما مسلمانان اسپانی را تا مائه پانزدهم م. ترک نکردند و بعلاوه حکومت مقتدر عثمانی را در قسطنطنیه تشکیل دادند. ازین ببعد پیشرفت اسلام بجهت پیش آمدها و موانع بسیار مخصوصاً در آفریقا، و هم بعلت روزافزونی استعمار اروپائیان محدود گردید. حقوق اسلامی بر بنیان قرآن مجید استوار است و اصول تشکیلات سیاسی و اجتماعی مسلمین در قرآن آمده است.

فرهنگ فارسی

دینی که محمدبن عبد الله ص آورده ومبتنی بر گفتن شهادتین [ اشهد ان لااله الاالله ] و [ اشهدان محمدا رسول الله ] ) واعتقاد بدان و عمل بواجبات ( نماز روزه زکات حج و غیره ) است.
تسلیم شدن، منقادشدن، گردن نهادن، داخل شدن درصلح و آشتی، داخل شدن دردین اسلام، مسلمان شدن
( مصدر ) ۱ - گردن نهادن فرمان بردن. ۲ - یله کردن فرو گذاردن باز گشتن. ۳ - پذیرفتن دینی ( بطور عموم ) ۴ - پذیرفتن شریعت محمد بن عبدالله ص. ۵ - ( اسم ) دین محمد بن عبدالله ص.
این زرعه وی در سال ۵۶ هجری بنیابت حکومت خراسان منصوب و دو سال در خراسان بود.

فرهنگ اسم ها

اسم: اسلام (پسر) (عربی) (مذهبی و قرآنی) (تلفظ: eslām) (فارسی: اسلام) (انگلیسی: eslam)
معنی: گردن نهادن، تسلیم شدن، فرمان بردن، پذیرفتن دینی به طور عموم، پذیرفتن شریعت پیامبر اسلام ( ص )، ( در ادیان ) نام آئین مسلمانان که آورنده ی آن حضرت محمّد ( ص ) است، دین حق، مسلمان شدن، ( عربی ) ( در ادیان ) نام آئین مسلمانان که آورنده ی آن حضرت محمد ( ص ) است، دین پیروان محمد ( ص )

دانشنامه آزاد فارسی

آخرین و کامل ترین دین توحیدی و ابراهیمی جهان که حدود ۱۴۰۰ سال پیش از سوی خدا توسط محمد بن عبدالله (ص) برای هدایت انسان به سوی رستگاری در مکه اعلام شد و به خاطر جذابیت و آزادی بخش بودن آن در مدتی کمتر از ۲۳ سال تقریباً همۀ ساکنان عربستان آن را پذیرفتند و با گسترشی سریع و چشمگیر در فاصلهای کمتر از نیم قرن به دین غالب بخش وسیعی از آسیا و آفریقا مبدل شد. این دین هم اکنون با ۱میلیارد و ۵۷۰میلیون پیرو (۲۰۰۹)، در مکان دوم، پس از دین مسیحیت، جای دارد. پیروان این دین را مُسْلِم یا مسلمان می خوانند.معنای اسلام. اسلام در زبان عربی از ریشه (س ل م) به معنای تسلیم، اطاعت و صلح اشتقاق یافته است. آن را به اخلاص در عبادت خدا و اعتقاد به شریعت حضرت محمد (ص) و تسلیم در برابر احکام دین هم تعریف کرده اند. تسلیم جامع ترین تعریف برای اسلام است که شامل اطاعت، صلح و ایمنی می شود، همچنان که در روایات آمده است که مسلمان کسی است که دیگران از دست و زبان او ایمن باشند. مطابق با بیان قرآن، این دین به هیچ روی میان پیامبران الهی جدایی قائل نیست ( بقره /۲/ ۱۳۶)، بلکه همۀ آن ها را به عنوان انسان های معصوم که مبلّغ دینی واحد با صورت های گوناگون هستند مورد احترام قرار می دهد. دین همۀ آن ها اسلام است، و آموزه مشترک آن تسلیم در برابر فرمان خداوند یکتاست. بر این اساس، واژه اسلام در قرآن گاهی به معنای مطلق دین خدا (آل عمران، ۶۷؛ بقره، ۱۲۸؛ نساء، ۱۲۵) و گاه به معنای خاص دین حضرت رسول(ص) (آل عمران، ۱۹و ۸۵؛ مائده، ۳) آمده است.
اسلام و ایمان در قرآن. رابطۀ اسلام با ایمان با تعابیری مختلف بیان شده است. از بیانات قرآنی (حجرات، ۴۹ و ۱۴) استفاده می شود که اسلام آوردن، مرحله ای آغازین در پذیرش دین الهی است و لزوماً با ایمانی راسخ در قلب همراه نیست. اسلام اظهار اعتقاد به زبان است اما ایمان حقیقت اعتقاد است. بدین جهت به عقیده اغلب مسلمانان از شیعه و سنّی، اسلام غیر از ایمان است. در واقع هر مؤمنی مسلمان است، اما هر مسلمانی لزوماً مؤمن نیست. اما معتزله، زیدیه وخوارج فرقی بین اسلام و ایمان قائل نیستند.
اصول اعتقادی اسلام. اسلام دارای اصول و فروع است. اصول اعتقادی اسلام بر سه پایۀ توحید، نبوت و معاد استوار است که تمام مذاهب اسلامی بر آن ها اتفاق دارند. این سه اصل در سایر ادیان توحیدی و ابراهیمی نیز وجود داشته است، ولی آنچه اسلام را از سایر ادیان متمایز می سازد، فروع اعتقادی و عبادی آن است. عقاید و عبادات اسلام بر اساس توحید است. توحید یعنی خداوند تنها آفریننده و پروردگار جهان است و در ذات، صفات و افعال یگانه است و شریکی ندارد. قرآن کریم همواره به توکل به الله، اعتقاد به او، پذیرفتن ولایت او، دوستی یا دشمنی در راه او و اخلاص در نیت و عمل سفارش می کند؛ نیز شرک به خدا از نظر قرآن بزرگ ترین ظلم و گناهی نابخشودنی است. پس از توحید مهم ترین اصل، رسالت و نبوت است. یعنی اعتقاد به این که حضرت محمد (ص) پیام آور و فرستاده خداست و به عنوان آخرین پیامبر از سوی خداوند برگزیده شده است و شریعت اش کامل ترین آن ها است. در واقع رحمانیت خداوند اقتضاء می کند که پیامبری از جنس مردم را مبعوث کند تا واسطۀ خدا و خلق باشد و آیات خدا را بر ایشان بخواند و آنان را از هر گناه پاک سازد و به آنان کتاب و حکمت بیاموزد (جمعه، ۲). اعتقاد بر این است که وحی یا شعور باطنی پیامبران هرگز دستخوش دگرگونی و فساد نمی شود و پیامبران در دریافت، ابلاغ و عمل به آن از لغزش، فراموشی و خطا مصون هستند؛ از این روست که پیامبران همگی معصوم اند (عصمت علمی و عملی). از ویژگی های پیامبران آوردن معجزه برای اثبات نبوت خویش است. معجزه بزرگ حضرت رسول (ص) قرآن است. قرآن مجموعه ای از گفتارهای خداوند است که به پیامبر وحی گردیده و علوم و معارف، احکام و اوامر و نواهی در آن بیان شده است. هیچ باطلی در آن راه ندارد؛ هرگز تحریف نشده است و قرآنی که اکنون در دست است، همان است که کاتبان وحی از زبان پیامبر (ص) شنیده و نوشته اند. این کتاب به زبان عربی فصیح است و واژه به واژه توسط فرشته وحی، جبرئیل امین، از جانب خداوند بر قلب و زبان پیامبر، هم به صورت یکباره و هم به گونه ای تدریجی و در طول ۲۳ سال، نازل شده است. قرآن مطمئن ترین و معتبرترین سند دینی نزد مسلمانان است. تمام مذاهب اسلامی بر درستی متن آن اتفاق نظر دارند و اختلاف در نحوه خواندن متن، تفسیر و گاه ترتیب آن است. اعتقاد به روز رستاخیز و زندگی پس از مرگ و ثواب و عقاب اصل سوم اعتقادی اسلام است که از آن به معاد یاد می شود. در باور اسلامی، روز قیامت بی شک رخ خواهد داد و در دادگاه الهی به خوب و بد کردارها و گفتارها و اندیشه های انسان ها رسیدگی خواهد شد و سرانجام، نیکان به بهشت، و بدکاران به دوزخ خواهند رفت. در باور شیعیان، امامت و عدل نیز از اصول دین است و گاهی این دو، اصول مذهب خوانده می شوند. در واقع، اعتقاد به عدل الهی در امتداد اعتقاد به توحید و اعتقاد به امامت در امتداد اعتقاد به نبوت می باشد.
عبادات. بخش مهمی از مجموعۀ اعمال و رفتاری را تشکیل می دهند که در فرهنگ اسلامی با عنوان فروع دین شناخته شده است. در کنار مجموعۀ اعتقادی «اصول دین»، فروع دین ناظر بر جنبه های عملی دعوت اسلامی است. در بین شیعیان رایج است که فروع دین مشتمل بر نماز، روزه، زکات، خمس، حج، جهاد، امر به معروف، نهی از منکر، تولی و تبّری است، اما مذاهب اهل سنت به برخی از این فروع تأکید زیادی نکرده اند. نماز مهم ترین فریضه ای است که مسلمانان پنج نوبت در روز آن را به جای می آورند. نماز به مثابه ستون دین، و رابطۀ مستقیم با خداوند است که نمازگزار را از زشتی ها به دور می دارد. برگزاری آن به صورت جماعت بسیار مورد تأکید و ثواب آن بیرون از اندازه است. روزه عبادتی موسمی و یک ماه در سال است. رمضان ماه ضیافت خدا و فرصتی برای جهاد با نفس، مواسات با خلق، و انس با معبود شمرده شده است و خداوند امتیازات خاصی برای این ماه مقرر داشته است. خمس و زکات هزینه جهاد و دفاع و اداره کشور و رسیدگی به نیازمندان را تأمین می سازد. زکات همچنان که از معنای لغوی آن برمی آید، افزون بر انفاق مالی، از موجبات تزکیه و پاکسازی روح است. حج فریضه ای است که فقط برای یک بار در عمر، برای کسانی که توانایی آن را دارند، واجب می شود. موسم حج فرصتی برای تصفیۀ روح، شرکت در بزرگ ترین گردهـمایی سالانه مسلمانان جهان و دفاع از وحدت و عظمت امت اسلامی و بدین سبب از ضروریات تداوم عزت امت اسلامی است که تبرّی از دشمنان خدا در آن متبلور می گردد. امر به معروف و نهی از منکر، به عنوان آموزش همگانی، پیونددهندۀ پیکره و اعضای جامعه با یکدیگر است. عمل به آن باعث رفع معایب و نشر فضایل و ترک آن موجب تسلط اشرار بر جامعه است.
اخلاق اسلامی. اسلام به اخلاق و معنویت تا آن جا اهمیت می دهد که پیامبر اسلام (ص) هدف از بعثت خود را تکمیل مکارم اخلاق معرفی می کند. از دیدگاه اسلام، صفای باطن، اندیشۀ پاک و قلب سلیم اهمیت بسیار دارد. نیت خیر به اندازۀ عمل خیر، و حتی برتر از آن است و لازمۀ قبولی کار خیر در پیشگاه خدا، برخورداری از نیت پاک و خالص است. در اخلاق اسلامی به فضایلی مانند عدل، انصاف، وفای به عهد، شجاعت، فروتنی، گذشت، بردباری، عفت، پاکدامنی، صبر، استقامت، تقوا، صلۀ رحم، اصلاح بین مردم، گره گشایی، شفقت بر خلق، شرکت در غم و شادی دیگران، دعا، توبه و مانند آن تأکید فراوان شده است و از ضرورت اجتناب از رذائل اخلاقی چون تکبر، حسد، دروغ، تهمت، غیبت، پایمال کردن حقوق دیگران، تعصب، بدگمانی، تمسخر، سخن چینی، دشمنی، حب مقام و مال، و مانند این ها مکرر سخن رفته است.
فقه و قانون اسلامی. در کنار عقاید و اخلاق، فقه از دیگر شاخه های معارف اسلامی است. فقه دانشی است که از راه ادله و اصول خاص خود از شرایع اسلام صحبت می کند. کسی که عالم به احکام دینی باشد و قدرت استنباط آ ن ها را از منابع اسلامی (قرآن، سنت، اجماع، عقل و به اعتقاد اهل سنّت قیاس) داشته باشد، مجتهد یا فقیه خوانده می شود. قوانین فقه اسلام نخست در دوران ۲۳ ساله رسالت حضرت رسول (ص) و با نزول تدریجی قرآن شکل گرفت. در دوره ۳۰ ساله خلفای راشدین قرآن جمع آوری گردید و احادیث نیز توسط صحابه و تابعین جمع آوری و تدوین گردید. در زمان امام علی (ع) قوانین اسلامی برای نخستین بار جمع آوری و آیین دادرسی مدون شد و دادگاه ها در همه جا یکسان عمل می کردند. در دورۀ امامان بعد از امام علی (ع) به خصوص در دورۀ امام باقر (ع) و امام صادق (ع) احادیث گسترده تر و مدون تر شد؛ فقه رونق بیشتری یافت و مکاتب و مذاهب فقهی مختلفی به وجود آمدند.
خانواده و اجتماع در اسلام. خانواده و حقوق و وظایف اخلاقی اعضای آن در قبال یکدیگر از مسائلی است که اسلام آموزه های فراوانی درباره آن دارد. با توجه به اهمیت ازدواج و تشکیل خانواده در این دین، شرایط برای این کار تا حد ممکن سهل شده است. ترک همسرگزینی و رهبانیت به هیچ روی در اسلام پسندیده نیست، بلکه ازدواج، سنّت پیامبر اکرم (ص) است و همچنان که در روایات آمده است، آن که به این سنت عمل نکند، از امت وی فاصله گرفته است. قرآن زنان را مایۀ آرامش دل مردان دانسته، و مردان را نیز مدیر و سرپرست خانواده شمرده است. گاه نیز در نگرش به هر دو جنس و نیازهای مشترک، زنان «لباس» برای مردان، و مردان «لباس» برای زنان به شمار آمده اند. قرآن برای پیشگیری از بروز سستی در پیوند زناشویی و سردی کانون خانواده، زنان را به پوشیدن بدن و زیباییهای خود از غیر شوهران و خویشان نزدیک (مَحارِم) فرا می خواند. بدین جهت است که زنان مسلمان از پوششی خاص برخوردارند که در هر سرزمینی در قالب لباس ملی شکلی ویژه گرفته است. در زمینه حقوق و وظایف متقابل والدین و فرزندان سفارش موکدی صورت گرفته است. تأکید قرآن به حفظ حرمت والدین تا آن جاست که حتی در صورت تلاش آنان بر مشرک ساختن فرزند خود، فرزند موظف است در عین ثبات قدم در اسلام با آنان به ملاطفت و مهربانی رفتار کند و کمترین سخن و رفتار آزاردهنده ای از خود نشان ندهد. یکی از گناهان کبیره در اسلام سرپیچی و آزاررساندن به والدین است. قرآن برای برقراری و تداوم همبستگی اجتماعی، مومنان را برادر یکدیگر خوانده و همۀ انسان ها را از هر نژاد و قومی باهم برابر و از فرزندان یک پدر معرفی کرده و ملاک برتری را پارسایی دانسته است. اهتمام به امور اجتماعی از وظایف قطعی یک مسلمان است. به گفته پیامبر (ص)، آن که صبح کند و اهتمامی به امور مسلمانان نداشته باشد، مسلمان نیست. اهتمام اسلام به امور جامعه به اندازه ای است که می توان جنبه های اجتماعی را در اغلب احکام حتی عبادت های اسلامی به روشنی دید.
تمدن در اسلام. اسلام مسلمانان را موکّداً به دانش اندوزی سفارش کرده است. به فرمودۀ پیامبر اسلام دانش را باید از هر سرچشمه ای گرفت حتی اگر در چین باشد و یا معلم آن نامسلمان باشد. از این رو، مسلمانان از همان سده های نخستین به فراگیری دانش و گسترش آن اهتمام ورزیدند و با بهره گیری از اندوخته های پیشینیان در سرتاسر جهان توانستند تمدن با عظمتی را بنا نهند. توسعه فتوحات اسلامی باعث نشر آموزه های اسلامی در خارج از جزیرةالعرب شد و زبان عربی به عنوان زبان بین المللی جهان اسلام رونق بیشتری گرفت. در همان قرون نخستین، مرکز علمی بزرگی به نام بیت الحکمه در بغداد تأسیس شد و بسیاری از کتاب های علمی و ادبی از زبان های پهلوی و سُریانی و هندی و یونانی به عربی ترجمه شد. به دنبال آن علم و ادب توسعه بسیار یافت و فرهنگ و تمدن اسلامی دستاوردهای علمی گران قیمتی را ثمر داد که به نمونه هایی از آن ها می توان در این جا اشاره کرد: زکریای رازی در قرن ۳ و ۴ ق بیش از ۵۶ اثر در زمینه پزشکی نوشت. کتاب قانون ابوعلی سینا تا ۱۶۵۰م در دانشگاه های معتبر جهان تدریس می شد. ابن خلدون (قرن ۸ق) کتابی در تاریخ جهان و فلسفۀ تاریخ نوشت که از شهرت بالایی برخوردار است. ابن هیثم (قرن ۴ق) قانون های شکست نور را کشف کرد. جابر بن حیان با اختراعات خود پایه گذار علم شیمی نام گرفت. کَندی، فارابی، ابن سینا، سهروردی و ملاصدرا مکاتب و نظریه های نوینی در فلسفه و غزالی و ابن مسکویه آثار مهمی در اخلاق ارائه دادند. خوارزمی و ابوریحان بیرونی در ریاضیات و خواجه نصیرالدین طوسی در اخترشناسی، ابن ماجد در دریانوردی، از دیگر نام آوران تمدن اسلامی هستند که شاهکارهای بدیعی از خود به یادگار گذاشته اند. اولین بنایی که در اسلام ساخته شد، مسجد قبا و مسجد النّبی در مدینه به سال اول هجری بود. در دورۀ خلافت عمر و عثمان بر مساحت مسجد النّبی افزوده شد. در دوره خلفای اموی مساجد و بناهای باشکوهی بنا شد که قدیمی ترین مسجد متعلق به آن دوره، مسجد جامع دمشق است احداث شد. مسجد عَمروعاص در مصر و مسجد الاقصی در بیت المقدس و مسجد جامع قُرطُبه در اسپانیا از دیگر مساجد معروف عهد اموی است. افزون بر مساجد، در عصر اموی و عباسی کاخ ها و مقابر باشکوهی در کشورهای اسلامی چون شام، ایران، عراق و مصر ساخته شد که بر غنای تمدن و هنر اسلامی افزود. مساجد جامع و شیخ لطف الله در اصفهان اوج هنر معماری اسلامی و ایرانی است. ورود مسلمانان ایرانی به هند از قرن ۵ق به بعد باعث آمیختگی سبک هنر ایرانی و هندی شد و بناهای تاریخی زیبایی ازجمله مقبره تاج محل در هند را خلق کرد.
حکومت در اسلام. اسلام حکومت و قانون گذاری را مختص به خداوند می داند (انعام، ۵۷)، اما اجرای این حکومت به وسیله مردان برگزیده ای است که باید با استفاده از مشورت و شورا (شوری، ۳۸؛ آل عمران، ۵۹) قوانین خدا را در بین مردم اجرا کنند. شکی نیست که پیامبر اسلام (ص)، در شهر مدینه به تشکیل حکومت پرداخت که قلمرو آن در زمان آن حضرت به برخی نواحی شبه جزیره گسترش یافت. مذاهب اسلامی متفق اند که پس از پیامبر اکرم (ص)، در هر زمان امامی از امت، رهبری آن را بر عهده خواهد داشت؛ اما در شرایط امام و تعیین آن اختلاف نظر دارند. اهل سنت بر این عقیده اند که حکومت از امور عامه و خلافت، انتخابی و تابع اجماع خبرگان است؛ بدین معنا که امامان یا خلفا اشخاصی از پیش تعیین شده نیستند. خلفای اهل سنت در صدر اسلام ابوبکر، عمر، عثمان، و علی (ع) هستند که «خلفای راشدین» خوانده می شوند. پس از خلفای راشدین، خلفای بنی امیه و خلفای بنی عباس بر بخش مهمی از جهان اسلام حکومت کردند و پس از آن ها خلفای عثمانی نیز خود را وارث خلافت اسلامی معرفی کردند. به اعتقاد شیعه، امامت و رهبری امری الهی است و در امتداد رسالت پیامبر و نیازمند شرایط ویژه و نصّ معینی از سوی رسول خدا (ص) می باشد. شیعه این منصب را پس از پیامبر اکرم(ص)، به تصریح و تعیین آن حضرت، شایستۀ امام علی (ع) و از آنِ او می داند. از میان امامان دوازده گانه شیعه، در عمل تنها امام علی (ع)، و چند ماهی امام حسن(ع)، افزون بر پیشوایی و هدایت معنوی، به حکومت نیز دست یافتند و در آخر الزمان نیز حضرت حجت (عج) پس از ظهور، حکومت جهانی مبتنی بر عدل تأسیس خواهد کرد. در دورۀ غیبت که دسترسی به حضور امام معصوم نیست، به اعتقاد بسیاری از علمای شیعه، حکومت از آنِ فقیه شایسته ای است که علاوه بر دانش فقاهت از مدیریت و کفایت و بصیرت سیاسی لازم برای ادارۀ کشور برخوردار باشد. این نظریه که «ولایت فقیه» نامیده می شود، در دوران معاصر از سوی امام خمینی (ره) تبیین و ترویج شد و نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران نیز بر آن اساس شکل گرفت.
نهضت بیداری اسلامی. یکی از ابعاد اساسی اسلام گسترش آزادی اجتماعی، عدالت طلبی، ظلم ستیزی، مبارزه با مظالم اجتماعی و حمایت بی دریغ از محرومین و مستضعفان است. مبارزه با روابط ظالمانه بین اقشار جامعه که منجربه تقسیم اجتماع به طبقات فرودست و بالادست می گردد، و برپا داشتن قسط و عدل از خواست های اصلی اسلام است (حدید، ۲۵). در قرون اخیر، عوامل مختلف ازجمله تهاجم همه جانبۀ کشورهای غربی به جهان اسلام موجبات عقب افتادگی ملت های مسلمان را فراهم ساخت، اما چیزی نگذشت که بارقه های بیداری در میان ملت های اسلامی آشکار شد و اقدامات روشنگرانۀ شخصیت هایی چون سید جمال الدین اسدآبادی، شیخ محمد عبده و اقبال لاهوری، و سپس، شخصیت ها و علمای بسیاری، که با فعالیت های گستردۀ خود به احیای نقش اجتماعی اسلام پرداختند و اسلام را به عنوان نویدی آزاد بخش به میان توده ها آوردند، موجب پیدایی موجی عظیم و گسترده در جامعه های اسلامی شد که از آن به نهضت بیداری اسلامی تعبیر می شود. این نهضت با پیروزی انقلاب ایران به رهبری امام خمینی (ره) خیزشی بزرگ در جهان اسلام یافت و معادلات سیاسی را در جهان دستخوش تغییر و تحوّل اساسی ساخت. امروزه اسلام به عنوان نیروهای آزادی بخش، پشتوانۀ مقاومت در برابر اشغالگری، و عامل گسترش بیداری و آگاهی در میان توده ها و نور امیدی در دل های محرومان و ستمدیدگان و مستضعفان در سرتاسر جهان است.
گسترش اسلام در جهان. در عهد پیامبر سراسر جزیرةالعرب با دین اسلام آشنا شد و اعراب آن را پذیرفتند. در دورۀ خلافت ابوبکر فتوحات در خارج از جزیرةالعرب آغاز شد و در دورۀ عمر و عثمان به اوج خود رسید. دو امپراتوری بزرگ آن زمان، ایران و روم، در جنگ های مختلف شکست خوردند و سراسر خاک ایران و بین النهرین و شام و فلسطین و مصر به دست مسلمانان افتاد. با تشکیل خلافت اموی شمال افریقا و جنوب اسپانیا در غرب و ماوراءالنهر و آسیای میانه در شرق به امپراتوری اسلامی که از ترکستان چین تا جنوب فرانسه امتداد داشت، افزوده شد و اهالی این سرزمین ها به تدریج به اسلام گرویدند. در آغاز قرن ۵ هجری سپاهیان مسلمان ایرانی به فرماندهی محمود غزنوی اسلام را به هند بردند و اسلام از طریق هند به برمه و بلاد شرقی و جنوب شرقی آسیا رسید. در دورۀ خلافت عثمانی اسلام در جنوب شرقی اروپا و در شبه جزیره بالکان گسترش یافت و بدین گونه در سه قارۀ آسیا و افریقا و اروپا به صورت دینی غالب درآمد. امروزه اسلام در ۵۰ کشور دین اکثریت مردم است و در ده ها کشور دیگر نیز اقلیت مهم دینی را تشکیل می دهد. سازمان کنفرانس اسلامی ۵۷ عضو دارد که از آن میان در ۷ کشور، اسلام دین اکثریت جمعیت آن ها نیست. ← کشورهای اسلامی
اسلام (الاسلام) (نشریه). اِسلام (اَلاِسلام) (نشریه)
(یا: گفتگوی صفاخانه اصفهان) نخستین نشریۀ اسلامی ایران. از رمضان ۱۳۲۰ تا ربیع الاول ۱۳۲۴ق، به مدیریت سید محمدعلی نیاکی لاریجانی، ملقب به داعی الاسلام، انتشار یافت. ارگان ماهانۀ ادارۀ دعوت اسلامیه بود و مباحثه ها و مناظره های عالمان اسلامی با مبلغان مسیحی در آن منتشر می شد.