دیّوث

واژه دیوث به معنای قواد و دیبوب است و به فردی اطلاق می‌شود که مردان را به همسر خود راه می‌دهد و نسبت به او حسادت و غیرت ندارد. این اصطلاح از زبان سریانی نشأت گرفته و به عربی معرب شده است. به عبارت دیگر، دیوث به کسی گفته می‌شود که در مورد همسرش غیرت ندارد. در منابع دیگر، او به عنوان مردی بی‌غیرت و بی‌حمیت معرفی شده است. در قاموس فیروزآبادی نیز به عنوان قواد ذکر شده است. برخی منابع اشاره کرده‌اند که این واژه در اصل به معنای کسی است که همسرش را به دیگران می‌دهد و به عنوان فردی بی‌رشک و بی‌عار توصیف شده است. به گفته جوالیقی، این کلمه ممکن است ریشه عبری یا سریانی داشته باشد. دیگر معانی مرتبط شامل زن جلب، قرمساق و جاکش است. در نهایت، دیوث به عنوان قواد بر عیال و اهل خود نیز شناخته می‌شود و به فردی که خودبین و بی‌عار است، اطلاق می‌شود.

لغت نامه دهخدا

دیوث. [ دَی ْ یو ] ( ع ص ) قواد. دیبوب. آنکه مردان را بر زن خود وارد کند. آنکه درباره زن خود حسادت و غیرت نداشته باشد. این واژه از زبان سریانی است و معرب شده است. ( از تاج العروس ). کسی که درباره زن خود غیرت نداشته باشد. پزوند.دراره و دنگل. ( ناظم الاطباء ). قرطبان. کلتبان. قندع. ( منتهی الارب ). مرد بی غیرت. ( مقدمه لغت میرسید شریف جرجانی ). قواد. ( قاموس فیروزآبادی ). بی غیرت و بی حمیت و در رساله معربات نوشته که این معرب است در اصل دیوث بتخفیف تحتانی و تاء فوقانی بود و بعضی نوشته اند که دیوث بمعنی کسی که زن خود را بدیگران دهد. ( غیاث ) ( آنندراج ). بی رشک. ( تفلیسی ) ( مهذب الاسماء ) ( زمخشری ) ( دهار ). بی ننگ. ( دهار ). بنابگفته جوالیقی این کلمه عبری و یا سریانی است. ( المعرب جوالیقی ص 155 ). زن جلب. قرمساق. جاکش. زن بمزد. قرنان. ممانی. کشخان. معرس. قواد بر عیال خود و بر اهل خود. بی رشک. بچشم خودبین. شاخدار. بی عار. ( یادداشت مؤلف ):
چون سبب کردی کشیدی سوی خویش
مثل آن را پس تو دیوثی ز پیش.مولوی.هرکسی که... یکی از زنان مصطفی ( ص ) یا دیگر انبیاء راتهمت نهد ملحد و کافر و ملعون باشد... از بهر آنکه رسول ( ص ) را دیوث گفته باشد. ( النقض ص 83 ).

فرهنگ معین

(دَ یّ ) [ ع. ] (ص. ) بی غیرت.

فرهنگ عمید

مرد بیغیرت، مردی که دربارۀ زن خود غیرت و تعصب نداشته باشد.

فرهنگ فارسی

مردبی غیرت، مردی که درباره زن خودتعصب ندارد
( صفت ) مرد بی غیرت درباره زن خویش بیرشک.

جملاتی از کلمه دیّوث

و روی انّ اللَّه تعالی بنی جنة الفردوس بیده ثم قال و عزّتی و جلالی لا یدخلها مدمن خمر و لا دیّوث‌