باجخانه که امروزه به گمرکخانه یا اداره گمرک شناخته می‌شود، در گذشته مکانی حیاتی برای نظام اقتصادی دولت‌ها بوده است. این مکان، علاوه بر نقش محوری در وصول عوارض و مالیات‌های مربوط به ورود و خروج کالا، به عنوان مرکز نظارت بر تجارت و اجرای قوانین بازرگانی عمل می‌کرده است. اهمیت باجخانه صرفاً به جنبه مالیاتی آن محدود نمی‌شد، بلکه در کنترل جریان کالا، جلوگیری از قاچاق و تضمین کیفیت محصولات وارداتی نیز نقشی اساسی ایفا می‌کرد.
در طول تاریخ، باجخانه‌ها مسئولیت‌های متنوعی بر عهده داشته‌اند. از وظایف اصلی آن‌ها می‌توان به تعیین و وصول حقوق گمرکی، مالیات بر ارزش افزوده و سایر عوارض دولتی اشاره کرد. همچنین، بازرسی کالاها برای اطمینان از مطابقت با استانداردها و قوانین، ثبت آمارهای بازرگانی و صدور مجوزهای لازم برای واردات و صادرات از دیگر وظایف مهم این نهادها بوده است. گاهی اوقات، باجخانه‌ها به عنوان انباری برای کالاهای توقیفی یا کالاهایی که عوارض آن‌ها پرداخت نشده بود نیز عمل می‌کردند.
با گذشت زمان و تحول ساختارهای اقتصادی و تجاری، «باجخانه» نیز سیر تکاملی خود را طی کرده و به گمرکخانه مدرن امروزی تبدیل شده است. در دوران معاصر، گمرکخانه‌ها با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، رویه‌های گمرکی را تسهیل و تسریع بخشیده‌اند. این نهادها اکنون نقش کلیدی در تسهیل تجارت بین‌المللی، اجرای معاهدات تجاری و حفاظت از مرزهای اقتصادی کشورها ایفا می‌کنند و همچنان به عنوان یکی از ارکان اصلی درآمدزایی دولت‌ها و ناظران بازار شناخته می‌شوند.