دانشنامه اسلامی
زادگاه و موطن او پانی پت، در نزدیکی دهلی بود و نسب وی با ۱۲ واسطه به شیخ جلال الدین چشتی صابری پانی پتی (د۷۶۵ق/۱۳۶۴م)، ملقب به کبیرالاولیا، و از جانب او به عثمان بن عَفّان می رسید و نسب عثمانی او نیز از همین روست. ثناءالله از خردسالی استعدادی درخشان داشت و در ۷ سالگی حافظ قرآن بود. وی در نوجوانی زبان عربی را فراگرفت، سپس به دهلی رفت و نزد ولی الله بن عبدالرحیم عمری (شاه ولی الله محدث دهلوی (د۱۱۷۶ق/۱۷۶۲م)) فقه و حدیث آموخت و در ۱۸سالگی در فقه و اصول کارآمد گردید و چنان در این علوم چیره شد که شاه عبدالعزیز بن ولی الله دهلوی او را «بیهقی وقت» نامید.
گرایش به سلوک و تصوف
وی همچنین در جوانی به سلوک و تصوف روی آورد و نخست به شیخ محمد عابد لاهوری سنّامی (د۱۱۶۰ق/۱۷۴۷م) دست ارادت داد و به سفارش همو پس از وفات وی به مریدی نزد میرزا مظهر جان جانان (د۱۱۹۵ق/۱۷۸۱م) رفت. ثناءالله که به ارشاد شیخ خود بیش تر اوقاتش را به ذکر و مراقبه و قرائت قرآن می گذرانید، در مدتی کوتاه به مراتب بلندی رسید. میرزا مظهر به ثناءالله علاقۀ بسیار داشت و او را به دلیل جدیت در سلوک، دیانت و تقوا «علم الهدیٰ» لقب داد و خلیفۀ خود گردانید. ثناءالله آن گاه به پانی بت بازگشت و در آن جا چندی منصب قضا و حل اختلافات میان مردم را برعهده گرفت و به همین سبب، به قاضی نیز نام بردار شد.
ناخرسندی از گرایش مردم به تشیع
وی از گرایش مردم زادگاهش به تشیع ناخرسند بود و آن را انحراف از صراط مستقیم می انگاشت و به این منظور کتاب سیف المسلول را در رد عقاید شیعه تألیف کرد.
القاب پانی پتی
...
