دانشنامه اسلامی
معنی غِیضَ: ناقص شد- کاستی گرفت (ماده غاض هم لازم استعمال میشود و هم متعدی ، هم گفته میشود غاض الشیء - فلان چیز ناقص شد ، و هم گفته میشود غاضه غیره - فلان چیز را ناقص کردند ، در قرآن کریم هم بهر دو نحو آمده که میفرماید : و غیض الماء - آب ناقص شد ، و ما تغیض الار...
ریشه کلمه:
غیض (۲ بار)
«تَغِیضُ» از مادّه «غیض» در اصل به معنای «فرو بردن مایع و فروکش کردن» آن است. و به همین جهت به معنای نقصان و فساد نیز آمده است. «غَیضه و مَغیض» به مکانی گفته می شود که آب در آن می ایستد و آن را می بلعد. «لیلة غائضة» به معنای شب تاریک است، گویی همه نورها را بلعیده و فرو برده است.
فرورفتن در آب. در مجمع فرموده:غیض آن است که مایع در عمق فرورود«الغیض ذهاب المایع فی العمق» در اقرب الموارد آن را یکی از معانی غیض شمرده است. راغب آن را ناقص شدن و ناقص کردن گفته دیگران نیز چنان گفتهاند ولی چون در قرآن مجید به معنی فرورفتن آب آمده قویاًاحتمال دارد که معنای اصلی آن فرورفتن است و نقصان معنی لازم آن میباشد. که فرورفتن از نقصان منفک نیست. . گفته شد:ای زمین آبت را بلع کن و ای آسمان آبت را قطع کن و نباران، آب فرو رفت و کار تمام شد. آیه در باره طوفان نوح «علیه السلام» است و مراد آن است که زمین آب را بلع کرد و بلع در صورت فرورفتن همه آب است نه کم شدن آن علی هذا«غیضَ الْماءُ» فرو رفتن آب است نه کم شدنش و گرنه بیرون آمدن نوح «علیه السلام»از کشتی میسر نمیشد. . اهل تفسیر «تَغیضُ» راناقص کردن گرفته و در باره آیه تقریباً سه قول دارند، اول اینکه ارحام مد ت حمل را از نه ماه کم یا زیاد میکنند دوم: ارحام مدت حمل را از شش ماه-اقل مدت حمل - کم یا از شش ماه زیاد و به 9 ماه میرساندسوم: ارحام در مدت حمل خون حیض را کم میکند که غذای طفل است و آنچه زیاد میکند خون نفاس و خونی است که گاهی در مدت حمل دیده میشود. به نظر نگارنده هیچ یک از این اقوال درست نیست.فکر میکنم مراد از «ما تَحْمِلُ کُّلُ اُنْثی» حمل معمولی هر انثی باشد مراد از «الْاَرْحامُ» نطفه هائی باشد که ارحام آنها را فرو میبرند و فاسد میکنندو «ماتَزْدادُ»عبارت باشد از زاید شدن بر حمل معمولی مثلاًبه جای یک فرزند دو فرزند یعنی: خدا داناست به آنچه ارحام حمل یا فاسد و یا زاید میکنند. در تفسیر عیاشی از زراره و حمران و محمدبن مسلم از امام باقر و صادق علیهماالسلام نقل شده که فرمودند «...ما تَغیضُ الْاَرْحامُ» آن است که به حمل و فرزند مبدل نشده و «ماتَزْدادُ» همان است که از یک دختر یا پسر زاید شده است. این آیه نظیر این دو آیه است . در این دو آیه «یَهَبُ لِمَنْ یَشاءُ اِناثاً...» به جای «ماتَحْمِلُ کُّلُ اُنْثی...» و «...عَقیماً» به جای «تَغیضُ الْاَرْحامُ» و «یُزَوِّجُهُمْ ذُکْراناً وَ اِناثاً» به جای «ماتَزدادُ» است. واللَّهالعالم. راغب نیز در آیه فوق «تَغیضُ» را فاسد کردن و مانند آب بلع شده، کردن گفته است. این لفظ فقط دوبار در قرآن مجید آمده است.
