دانشنامه اسلامی
مثالی که از قدیم برای بحث تشکیک زده شده است و طرفداران تشکیک در ماهیت و وجود به آن تمسک نموده اند، نور است. اشراقیون ، نور را دارای حقیقت واحدی می دانند که دارای مراتب است. این افراد با توجه به اینکه وجود را اعتباری می دانند، تشکیک را در ذات و ماهیت نور می بینند نه در وجود آن. به نظر می رسد ریشه این نظریه، عقاید ایرانیان باستان ( فهلویین ) باشد. آنان، عالم را متشکل از نور و ظلمت می دانستند. سپس در میان فلاسفه اسلامی و خصوصا ابوعلی سینا و مشائین این بحث مطرح شد که تشکیک ماهیت، در کدام یک از مقولات جاری است. آنان اعتقاد داشتند که وقوع تشکیک فقط در مقولات کم (منفصل و متصل) و کیف ممکن است ولی در مقابل، اشراقیون و مشخصا شیخ اشراق (سهروردی) معتقد بودند که وقوع تشکیک ماهوی، در تمام مقولات و از جمله جواهر ممکن است.
اقسام تشکیک در ماهیت
قسم اول: تشکیک در ماهیات، به نفسه و از ذات خویش اخذ شود و مستقلا به واسطه ذات خودش، متصف به تشکیک شود. این قسم از تشکیک در ماهیت، محل نزاع فلاسفه متاله با اشراقیون و مشائین است و در صورتی قابل تصور است که اصالت خارجی با ماهیت باشد نه وجود. قسم دوم: ماهیت به تبع و به واسطه وجود، تشکیک را بپذیرد.
ادله تشکیک در ماهیت
افرادی که به وجود تشکیک در ماهیت معتقدند برای اثبات وقوع تشکیک در ماهیت و جواهر، متمسک به دو دلیل شده اند. این ادله عبارتند از:
← دلیل اول
...
