دانشنامه اسلامی
ریشه کلمه:
سجر (۳ بار)
«یُسْجَرُونَ» از مادّه «سجر» (بر وزن فجر) به گفته «راغب» در «مفردات» به معنای بر افروختن آتش، و شعلهور ساختن آن است، و به گفته جمعی دیگر از ارباب لغت و مفسران، به معنای پر کردن تنور از آتش است.
افروختن آتش. پرکردن. راغب آن را تشدید آتش گفته. صحاح و قاموس آن را سرخ کردن تنور و پر از آب کردن نهر و غیر آنها گفتهاند عبارت قاموس چنین است «سجر التنور: احماه و النهر:ملائه» زمخشری آن را پر کردن گفته سجر التّنور یعنی آن را با آتش گیره و هیزم پر کرد. طبرسی رحمة اللّه ذیل آیه 72 غافر فرموده: اصل سجر انداختن هیزم در آتش است و در ذیل آیه 6 طور آن را پر کردن گفته و گوید: سجرت التّنور یعنی آن را از آتش پر کردم. در نهج البلاغه خطبه222 آمده «وَ تَجُّرُنی اِلی نارٍ سَجَرَها جَبّارُها لِغَضَبِهِ» که به معنی افروختن و سرخ کردن است. خلاصه اینها، لفروختن و پر کردن است و اصل آن بنا به قول مجمع انداختن در آتش است . معنی آیه یکی از این سه تا است: سپس در آتش انداخته میشود. سپس پر کرده میشود در اتش. سپس در آتش سوخته میشوند. مثل ، ، . * . ظاهراً مراد از بیت المعمور کعبه است به «عمر» رجوع شود. مراد از سقف مرفوع به قرینه . آسمان است و از علی علیه السلام نیز نقل شده و بهر مسجور دریای گداخته و یا دریای مملوّ است. به گمان بیشتر مراد از بحر مسجور دریای مرکز زمین دریای مذاب سهمگینی است که از کثرت فشار مانند خمیر و لاستیک میباشد و چون کمی بالا آمد از فشار آن کاسته شده و به صورت موّاد مذاب آتشفشانی میکند. در «رتق» نیز این سخن گفته شد و چون آیات راجع به قیامت است و از آیات ، میتوان بدست آورد که در ابتدای قیامت مقداری از آن مواد بیرون خواهد ریخت. * . و چون دریاها افروخته و گداخته شوند بعید است آن را پر شدن معنی کنیم زیرا در آینده آبی غیر از آب دریاها نخواهیم داشت که روی آنها ریخته و پر شوند. آیه درباره مقدمات به بقین گداخته شدن دریاها در اثر بزرگ شدن حجم خورشید و یا تخلیه نیروها است که از به هم خوردن نظم فعلی به وجود خواهد آمد. این مطلب را در رساله معاد از نظر قرآن و علم مشروحاً گفتهایم. همینطور است . که شکافتن دریاها در اثر کثرت حرارت خواهد بود قرآن فرموده: . آسمان چون آهن گداخته و یا چون ته مانده روغن جوشان شود در این صورت قهراً دریاها افروخته و تبخیر خواهند شد.
