دانشنامه اسلامی
شرایط برائت عقلی، مقابل شرایط برائت شرعی بوده و به شرایطی گفته می شود که بدون وجود آنها، این اصل جاری نمی گردد. مشهور اصولیون معتقدند یکی از این شرایط، بررسی و جست وجو از وجود دلیل است. بنابراین، عقل در صورتی به برائت حکم می کند که بیان و دلیلی از سوی شارع درباره مورد مشکوک به مکلف نرسیده باشد و اگر مکلف به مظان وجود دلیل هم چون کتاب وسائل الشیعه و سایر جوامع روایی که نسبت به وجود دلیل در آنها ظن وجود دارد رجوع کرد و دلیلی بر الزام به آن نیافت، عقل حکم می کند عقاب بر آن، عقاب بلا بیان و قبیح است.
نظر صاحب کفایه
در کتاب «کفایة الاصول» آمده است: «و اما البرائة العقلیة فلا یجوز اجراؤها الا بعد الفحص و الیاس عن الظفر بالحجة علی التکلیف، لما مرت الاشارة الیه من عدم استقلال العقل بها الا بعدهما».
