دانشنامه اسلامی
وی پسر شریف خان قزوینی، از رجال معروف دوره قاجاریه و مردی ادیب، خوش ذوق، خوش خط، شاعر، کاردان، باهوش و موقع شناس و به ایل مافی، از ایلات پیرامون قزوین و ایلات کرد، منسوب بود که به فرمان شاه عباس از کوهستان ساوجبلاغ کوچانده شدند و به ری و قزوین رفتند. او در ۱۲۴۸ هجری قمری در تهران زاده شد و پس از گذراندن تحصیلات مقدماتی، به منشی گری در دستگاه حکومتی سلطان مراد میرزا حسام السلطنه (پسر سیزدهم عباس میرزا نائب السلطنه) پرداخت و آرام آرام در همان دستگاه رشد کرد.
حکم رانی
نظام السلطنه مافی که در دوران قاجار دارای منصب و مقامی بود، بارها در ایلات و ولایات ایران به حکم رانی دست یافت. هنگامی که حسام السلطنه والی فارس شد (۱۲۷۴)، حسین قلی خان را به حکم رانی در بوشهر فرستاد و هنگامی که والی خراسان شد (۱۲۷۸)، او را نیز همراه خود بدان جا برد. حسین قلی سپس همراه حسام السلطنه به تهران بازگشت و از آن جا به حکم رانی در اصفهان فرمان یافت. هنگامی که اداره گیلان و یزد به یحیی خان معتمدالملک سپرده شد (۱۲۹۱)، وی به حکومت بر یزد مامور و در این ماموریت به «سعدالملک» ملقب شد. وی یک سال در این جایگاه بود و برادر خود را به جای خویش منصوب کرد و به تهران بازگشت و همراه یحیی خان معتمدالملک به فارس رفت و حکومت لارستان را پذیرفت و بعدها حاکم بوشهر و دشتی و دشتستان شد. هنگامی که یحیی خان معتمدالملک را از حکومت فارس برکنار کردند، همراه او به تهران آمد و بعدها به فرمان امین السلطان به حکومت زنجان منصوب شد. او همچنین در سفر ناصرالدین شاه به قم (۱۳۰۵)، از همراهان شاه بود و در این سفر به «نظام السلطنه» ملقب و به حکومت خوزستان و چهارمحال بختیاری منصوب شد و تا سه سال در این جایگاه ماند و پس از مشروطه در هیئت های (کابینه های) گوناگونی شرکت کرد و در نخستین کابینه به وزارت تجارت و عدلیه رسید.
منصب نخست وزیری
پس از اخراج ناصرالملک از ایران، محمدعلی شاه با بی اعتنایی و بدون مشورت با وکلای مجلس تصمیم گرفت، کسی را از رجال سال خورده و با تجربه به نخست وزیری برگزیند تا شاید مشکلات کشور را حل کند. از این رو، حسین قلی خان نظام السلطنه هشتاد ساله را که به درستی رای و حسن تدبیر و کاردانی آوازه داشت، در آن جایگاه نشاند و او را «رئیس الوزا» خواند و در گزینش وزیران آزاد گذارد.
فعالیت های وزارت
...
