دانشنامه اسلامی
اجعلتم سقایة الحاج وعمارة المسجد الحرام کمن ءامن بالله والیوم الاخر وجـهد فی سبیل الله لا یستوون عند الله والله لا یهدی القوم الظــلمین. آیا سیراب کردن حجاج، و آباد ساختن مسجد الحرام را، همانند (عمل) کسی قرار دادید که به خدا و روز قیامت ایمان آورده، و در راه او جهاد کرده است؟! (این دو،) نزد خدا مساوی نیستند! و خداوند گروه ظالمان را هدایت نمی کندکلمه" سقایت" بر وزن حکایت و جنایت و نکایت، مصدر است، گفته می شود:" سقی، یسقی، سقایة".این کلمه به معنای محل آب خوردن، و ظرفی که با آن آب می خورند نیز آمده، از آن جمله در قرآن است که فرموده: " جعل السقایة فی رحل اخیه" و در روایات آمده که عمل سقایت حاج و آب دادن به ایشان، یکی از مفاخر و از شؤوناتی بوده که مورد مباهات عرب جاهلیت بوده، و در این روایات، سقایت به معنای مصدر (آب دادن) آمده. و نیز در آثار آمده که سقایت حوضهای کوچکی از چرم بوده که در عهد قصی بن کلاب (یکی از اجداد پیغمبر اسلام ص) آن را در سایه کعبه قرار داده و با شتر از چاه ها آب گوارا می آوردند، و در آن می ریختند تا زائرین کعبه بیاشامند، و قصی این سمت را در هنگام وفات به پسرش عبد مناف واگذار کرد. و از آن ببعد همواره در میان فرزندانش بود تا آنکه در آخر به عباس بن عبد المطلب رسید.
شان نزول
در شان نزول آیات فوق روایات مختلفی در کتب اهل سنت و شیعه نقل شده است.حاکم ابو القاسم حسکانی بسندش از بریدة روایت کرده که وقتی شیبة و عباس بیکدیگر فخر و مباهات میکردند، در اینمیان علی بن ابی طالب بدانها گذشت و فرمود:بچه چیز بیکدیگر مباهات میکنید؟ عباس گفت: فضیلتی را که من دارم هیچکس دارا نیست، و آن منصب سقایت حاجیان است. شیبة گفت: و من هم متصدی تعمیر مسجد الحرام هستم! علی علیه السّلام فرمود: من برای شما شرم دارم زیرا من در کودکی بفضیلتی مفتخر شدم که شما بدان فضیلت مفتخر نگشتید، آن دو گفتند: آن فضیلت چیست؟فرمود: بینی شما دو نفر را با شمشیر زدم تا وقتی که بخدا و رسول او ایمان آوردید.عباس که این سخن را از علی علیه السّلام شنید خشمناک برخاست و هم چنان که دامنش (از خشم) بر زمین کشیده میشد بنزد رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلّم آمده گفت:می بینی که علی با من چگونه روبرو شده و چه میگوید؟ حضرت دستور داده فرمود: علی را نزد من آرید، و چون علی علیه السّلام بنزد آن حضرت آمد رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلّم بدو فرمود:چرا با عمویت اینگونه سخن گفتی؟ علی در پاسخ آن حضرت عرض کرد: ای رسول خدا من از روی حق و حقیقت با وی سخن گفتم چه او را خوش آید و چه ناخوش! در اینوقت جبرئیل نازل شد و سلام پروردگار را برسول خدا رسانید و سپس این آیه را نازل کرد.عباس که این جریان را مشاهده کرد سه بار گفت: «ما راضی شدیم...»
تفاخر عرب جاهلی به موقعیت اجتماعی
واذا تتلی علیهم ءایـتنا بینـت قال الذین کفروا للذین ءامنوا ای الفریقین خیر مقامـا واحسن ندیـا. و هنگامی که آیات روشن ما بر آنان خوانده می شود، کافران به مؤمنان می گویند: «کدام یک از دو گروه و شما
...
